İhtiyati Haciz Nedir? İhtiyati Haciz Şartları

İhtiyati haciz, bir para alacağının güvence altında alınması, borçlunun mal kaçırmasını önlemek amacıyla getirilmiş bir geçici hukuki korumadır. Alacağını tahsil edeceğinden şüpheye düşen alacaklı, icra takibi açmadan, mahkeme kararıyla borçlu nezdinde haciz uygulatma imkânı vardır.

Nitekim, alacağın tahsili için açılan bir icra takibinde, borçluya belirli bir itiraz süresi tanınmaktadır. Bu süre zarfında borçlu; banka hesapları, üzerine kayıtlı malvarlıklarını tavsiye etmesi mümkündür. İhtiyati haciz, borçlunun mal kaçırma ihtimaline yönelik getirilmiş bir hukuki korumadır.

İhtiyati haciz, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 257-268 hükümleri arasında düzenlenmiş olup; şartları, karar sonrası yapılacak işlemler, itirazlar belirli usul ve esaslara bağlanmıştır.

İhtiyati Haczin Konusu Nedir?

İhtiyati haczin konusu bir para alacağıdır. Konusu para borcu olmayan hukuki ilişkilerde ihtiyati haciz kararı alınması mümkün değildir. Taraflar arasındaki hukuki ilişkinin bir kira sözleşmesine, ticari alım satıma ya da borç ilişkisine dayanmasının bir önemi yoktur. Önemli olan taraflar arasında bir borç-alacak ilişkisinin olmasıdır.

İhtiyati Haczin Şartları Nelerdir?

İhtiyati haciz şartları İİK m.257 hükmünde düzenlenmiş olup şu şekildedir:

• Bir para alacağının olması,
• Para alacağının vadesi gelmiş olması,
• Alacağın ipotek veya rehinle teminat altına alınmamış olmalı (İstinası mevcut),
• Alacağın varlığına ve tahsil edilememe riskine yönelik delillerin sunulması,
• Mahkemece takdir edilecek teminat miktarının yatırılmış olması gerekmektedir (İstinası mevcut).

Para Alacağının Olması

Konusu belirli bir miktar para olmayan hukuki anlaşmazlıklara ilişkin ihtiyati hacze başvurulması mümkün değildir. Bir malı teslim etme veya yapmama gibi para verme borçları haricinde borçlar için başvurulması mümkün değildir.

Alacağının Vadesinin Gelmesi

Kural olarak ihtiyati hacze başvurulması için vadesi gelmiş bir alacak olması gerekmektedir. Aşağıda detaylı anlatılacağı üzere, İİK m.257/2’de yer alan şartların sağlanması halinde vadesi gelmemiş alacağa da ihtiyati haciz kararı alınması mümkündür.

Alacağın Teminat Altına Alınmamış Olması

İhtiyati haczin amacı, borçlunun mal kaçırmasını önlemek ve alacaklının zarara uğramasının engellenmesidir. Ancak, bir taşınmaz ipoteği veya araç reniyle garanti altına alınmış alacaklarda, borçlunun mal kaçırma ihtimali yoktur. Nitekim, alacak güvence altına alınmıştır. Bu sebeple bu hukuki yola başvurulması mümkün değildir.

Alacağın Kuvvetli Muhtemel Olması ve Tahsil Edilmeme Riski

İhtiyati haczin şartlarından biri alacağın varlığı ispat eden kuvvetli delillerin olması ve tahsil edilememe riskinin bulunması gerekmektedir.

Vadesinin gelmesine rağmen ödeme yapılmaması, borçlunun iflas eşiğinde olması gibi durumlar tahsil edememe riskine örnektedir. Uygulamada genellikle çek, senet gibi kambiyo evraklarına yönelik ihtiyati haciz karar verilmektedir.

En çok merak edilen konulardan biri faturaya dayalı ihtiyati haciz kararı alınıp alınmayacağıdır. Fatura, tek başına ihtiyati haciz kararı almanız için yeterli değildir. Ancak, faturaya konu malı teslim ettiğinize yönelik sevk irsaliyesi veya mal teslim tutanağı eklemeniz halinde ihtiyati haciz kararı almanız mümkündür.

Genel olarak ilamsız icra takibine konu alacaklar için ihtiyati haciz kararı verilmesi düşük ihtimaldir. Ayrıca, ilam ve ilam niteliğindeki belgeler de alacağının varlığını ispat ettiği için ihtiyati haciz kararı alınması mümkündür.

Teminatın Yatırılması

İhtiyati hacizde teminat, alacaklının haksız çıkması halinde borçlu veya üçüncü bir kişinin zararının giderilmesi için talep edilmektedir. Mahkemece takdir edilen teminat mahkeme veznesinde yatırılmadığı takdirde, karara ilişkin işlemler yapılma imkânı yoktur.

Uygulamada mahkemeler tarafından ihtiyati haciz teminatı olarak %15 ila %20 arası teminat yatırılması talep edilmektedir. Mahkeme sunulacak teminatın nakit para veya teminat mektubu olması mümkündür.

İİK m.259/2 hükmü;” Ancak alacak bir ilama müstenid ise teminat aranmaz.” Şeklinde düzenlenmiştir. Kanunda geçen ilama müstenid ifadesi, bir mahkeme kararına dayanak alacağı ifade etmektedir. Söz konusu hüküm uyarınca mahkeme kararına dayanılan alacaklarla teminat aranmamaktadır.

İİK m.259/2 hükmü;” Alacak ilam mahiyetinde bir vesikaya müstenid ise mahkeme teminata lüzum olup olmadığını takdir eder.” Şeklindedir. İlam mahiyetinde belgelere örnek olarak; arabuluculuk anlaşma tutanakları, hakem heyeti kararları, ikrar niteliğindeki noter belgeleridir. Bu tür belgelerde teminat istenip istenmeyeceği hâkimin takdirindedir.

Vadesi Gelmemiş Alacak İçin İhtiyati Haciz İstenebilir Mi?

İİK m.258/2 uyarınca vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz kararı alınabilmesi için, yukarıdaki şartlara ek olarak:

• Borçlunun yerleşim yeri olmaması,
• Borçlunun alacağın tahsilini engellemek amacıyla; mallarını gizlemesi, kaçırması veya kendisi kaçması gerekmektedir.

Borçlunun bir yerleşim yeri olmadığını veya alacaklılardan mal kaçırmaya çalıştığını ispat eden alacaklı, vadesi gelmemiş alacakları için de bu hukuki imkana başvurması mümkündür.

İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tedbir Arasındaki Farklar Nelerdir?

İhtiyati haciz ile ihtiyati tedbir bir geçici hukuki koruma imkânı sağlamaktadır. İhtiyati tedbir, Hukuk Muhakemeler Kanunu (HMK) m. 389 vd hükümlerinde düzenlenmiş olup, bir hakkın;

• Elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması,
• Tamamen imkânsız hâle
• Gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğması ihtimallerinde söz konusu olmaktadır.

Genel olarak her iki tedbir arasındaki farklar şu şekildedir:

İhtiyati Haciz Kararının Yerine Getirilmesi (Tamamlayıcı Merasim)

Mahkeme tarafından verilecek kararda:

• Alacaklı ile borçlunun adresi,
• Haciz miktarı ne nelere uygulanabileceği,
• Haczin sebebi,
• Haczolunacak şeyler,
• Alacaklı tarafından yatırılan teminat miktarı belirtilir.

İhtiyati haciz kararı alındıktan sonra kararın geçerli olabilmesi için alacaklının gecikmeksizin bazı usulü işlemleri yerine getirmesi gerekmektedir. Söz konusu işlemlere tamamlayıcı merasim ismi verilmektedir.

İİK m. 261 uyarınca alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde, ihtiyati hacze ilişkin icra takibi başlatmak ve kararı uygulamak zorundadır. Karar tarihinden itibaren 10 gün içerisinde icra takibine başlanılmaması halinde ihtiyati haciz kararı düşmektedir.

İhtiyati haciz kararına yönelik icra takibi başlatılmasından sonra alacaklı, söz konusu alacak miktarı için 7 gün içerisinde icra takibi açmak veya dava yoluna başvurmak zorundadır.

Açılan icra takibinde gönderilen ödeme emrine borçlu tarafça itiraz edilmesi halinde alacaklı, yine 7 gün içerisinde itirazın kaldırılması veya iptali davası açması gerekmektedir. Söz konusu süreler içerisinde işlemler yerine getirilmemesi halinde karar düşmektedir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Nasıl Yapılır?

Uygulamada borçlu taraf dinlenmeden ve haberi olmadan ihtiyati haciz kararı verilmektedir. İİK m.258 hükmü;” Mahkeme iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir.” Denilmektedir.

Borçlu tarafın haberi olmadan karar verilmesi halinde, karardan uygulanan haciz suretiyle haberdar olunmaktadır. Borçlu, kendisine haciz uygulaması veya yokluğunda haciz yapıldığında haczin kendisine tebliğden itibaren 7 gün içerisinde karara itiraz edebiliri. İhtiyati haciz kararına itiraz;

• Alacağın gerçeği yansıtmadığı,
• İhtiyati haciz kararının şartlarının oluşmadığı,
• Usulü işlemlerde yanlışlık gibi sebeplerden dolayı yapması mümkündür.

İhtiyati Hacizde Görevli ve Yetkili Mahkeme

İhtiyati hacizde görevli mahkeme, taraflar arasındaki para alacağının dayandığı hukuki ilişkiye göre görevli mahkeme belirlenmektedir. Örneğin, taraflar arasında ticari bir alım-satım ilişkisine veya bir çek alacağına dayanması halinde görevli mahkeme asliye ticaret mahkemesidir.

Hukuki uyuşmazlık bir eser veya vekalet sözleşmesine dayanmasına halinde asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.  Yetkili mahkeme ise, HMK kuralları çerçevesinde belirlenmektedir. Ancak, genel yetki kuralı olarak borçlunun yerleşim veya iş yeri adresinde ihtiyati haciz talebi bulunulmaktadır.

İhtiyati Hacizde Yatırılan Teminat Nasıl Geri Alınır?

Alacaklı tarafça mahkemeden kararın teslim alınması için, mahkemece takdir edilen teminat miktarının yatırılması gerekmektedir. Alacak miktarına göre yatırılan teminat miktarları da ciddi meblağların yatırıldığı görülmektedir. Alacaklının ihtiyati haciz kararı için yatırdığı teminat şu hallerde geri alınabilmektedir:

• İcra takibinin kesinleşmesi,
• Alacağın infazı veya haricen tahsili,
• Feragat edilmesidir.

Yukarıda bahsedildiği gibi, ihtiyati haciz uygulanmasından sonra tamamlayıcı merasimin yerine getirilmesi gerekmektedir. Alacaklı tarafça açılan icra takibi kesinleşmesinden sonra yatırdığı teminat miktarını geri alması mümkündür.

Alacağın infazı, borçlu tarafça borcun icra dairesine yatırması; haricen tahsili ise, borçlunun icra dairesi yerine alacaklı tarafa ödemesini ifade etmektedir. Her iki durumda da borç alacak ilişkisi sona ermekte ve alacaklı teminatını geri alabilmektedir.

İhtiyati hacizde feragat yoluyla teminatın geri alabilmesi için; ihtiyati haciz kararının uygulanmamış olması veya uygulanan haciz sebebiyle borçlunun bir zarara uğramamış olması gerekmektedir.

Uygulanan bir haciz olması halinde borçluya, bir zararının olup olmadığının sorulması için muhtara gönderilmektedir. Gelen muhtıra cevabına göre teminat iade edilmektedir.

Haksız İhtiyati Haciz Nedeniyle Tazminat Davası

İhtiyati haciz, bir geçici hukuki koruma imkânı olup, alacaklının sonrasında icra takibi veya dava yoluyla başvurmak zorundadır. Yargılama sonunda geçerli bir alacak olmamasına rağmen hakkında haciz uygulanmış borçlu veya üçüncü kişilerin uğramış oldukları zararı talep etme hakkı vardır. Bu sebeple borçlu veya üçüncü kişinin tazminat davası açması için;

• Hakkında haciz kararı uygulanmış,
• Haciz uygulayan alacaklının haksız olması,
• Uygulanan haciz kararı yüzünden bir zarar olması,
• Zarar ile ihtiyati haciz kararı ile arasında nedensellik bağı olması gerekmektedir.

10.  İhtiyati Haciz Dilekçe Örneği

….. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

SAYIN HÂKİMLİĞİ’NE

İHTİYATİ HACİZ

İSTEYEN (ALACAKLI): …………………..

………………………………

VEKİLİ                             :Av. Kaan ŞAFAK & Av. Sena KOPARAN ŞAFAK

………………………………….

BORÇLU                :  ………………………

KONU                              : Fazlaya ilişkin haklarımızı saklı kalmak kaydıyla  ….alacağımızı teminen

İhtiyati haciz talebimizdir.

AÇIKLAMALAR  :

Müvekkil, piyasadan alacaklarına karşılık lehine; …. TL Miktarlı ……..23 Düzenleme Tarihli, ……. Vade Tarihli , keşidecisi …………..  olan senet ciro edilmiştir.

Müvekkil bilgileri verilen senedin son yetkili hamilidir.

Alacağımız hiçbir teminata bağlı bulunmadığı gibi, herhangi bir ödeme yapılmamıştır. Müvekkilin fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak, ….. TL alacağı bulunmaktadır. Vadesi gelmeyen alacaklarımızı da alabileceğimizden endişe etmekteyiz.

Borçlular hakkında takibe başlayacağımızdan ve icra takibinden haberdar olduğu takdirde mallarını kaçırmasından endişe ettiğimizden, buna mani olmak için mahkemenizden borçlunun menkul ve gayrimenkul mallarıyla 3. Şahıslardaki hak ve alacaklarının İHTİYATEN HACZİNE karar verilmesini istemek zorunlu olmuştur.

YASAL NEDENLER          :İ.İ.K. 257. Maddesi ve ilgili mevzuat hükümleri.

KANITLAR               :

• …….. Miktarlı ………. Düzenleme Tarihli, ……. Vade Tarihli , keşidecisi …….. olan senet ve senet görüntüsü
• Borçluların yerleşim/ işyeri adresi kaydı,
• Yargıtay kararları, tanık, bilirkişi incelemesi, isticvap, uzman görüş ve diğer yasal deliller

SONUÇ                    :Yukarıda kısaca arzedilen nedenlerle talebimizin kabulü ile

3. A) Borçlunun menkul ve gayrimenkul malları ile 3. şahıslardaki hak ve Alacaklarının ihtiyaten haczine
4. B) Dava giderleriyle vekâlet ücretinin borçluya ödettirilmesine karar verilmesini  vekil olarak talep ederim. Saygılarımla.