Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

Vasiyetname, miras bırakanın ölümünden önce istek ve arzularını belirttiği bir hukuki metindir. Miras paylaşımı, mal varlığıyla dernek kurulması veya mirastan men etme vasiyetname düzenlenmesinin başlıca sebepleridir.

Vasiyetnamenin noter aracılığıyla, el yazısıyla veya sözlü olarak düzenlenmesi mümkündür. Düzenleniş biçimine göre belirli usulü prosedürler vardır. Miras bırakanın ölümünden sonra vasiyetnamenin açılması, itirazı ve tenfizi gibi hukuki süreçler mevcuttur. 

Bu içerikte, vasiyetname nasıl düzenlenir, şartları nelerdir ve yaşanılan hukuki sorunlar hakkında bilgi verilecektir.

Vasiyetname Nedir?

Vasiyetname, ölüme bağlı bir tasarruftur. Miras bırakan vefat ettikten sonra mal varlığının paylaşımı ile istek ve arzularını belirtir. Miras bırakan vasiyetnameyi resmi yolla (noter veya hakim huzurunda), el yazısıyla veya sözlü olarak düzenlemesi mümkündür.

Neler Vasiyet Edilebilir?

Vasiyetçi (miras bırakan), istediği her konu vasiyette bulunması mümkün değildir. Türk Medeni Kanunu (TMK) kapsamında vasiyetname edilebilecek hususlar şunlardır:

• Mirastan çıkarma,
• Miras bırakma
• Mirasçılara koşul ve şart belirleme,
• Vakıf kurulmasını talep etme

Vasiyetname ile Mirastan Çıkarma

Vasiyetname ile mirastan çıkarma, TMK m.510 hükmünde getirilmiş bir hukuki imkandır. Miras bırakan ölüme bağlı tasarrufla saklı pay mirasçısını (eşi, alt soyu, anne ve babası) mirastan men edebilir. 

Vasiyetname ile mirastan çıkarma yapabilmek için şu iki şarttan biri gereklidir:

• Ağır Suç: Saklı pay mirasçının miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarına karşı ağır suç işlemiş olması gerekir. Örneğin, yağma, kasten adam yaralama gibi suçlardır.
• Aile Hukukunda Doğan Yükümlülüklerin İhlali: Mirasçının miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarına karşı aile hukukunda doğan yükümlülüklerini ağır bir şekilde ihlal etmesi. Örneğin, eşin sadakat yükümlülüğünü ihlal etmesi örnek gösterilebilir. 

Vasiyetname ile Miras Bırakma

Ölüme bağlı tasarruflardan en sık rastlanılan konu vasiyetname ile miras bırakmadır. Miras bırakanın ölümünden sonra mirası hakkında verebileceği kararlar şunlardır:

• Mirasçı Atama (TMK m.516): Miras bırakan, yasal mirasçılar dışındaki bir üçüncü kişiyi mirasçı olarak atanması mümkündür. Bu yasal mirasçı dışındaki kişilere “atanmış mirasçı” denilmektedir. Mirasın tamamını veya belli bir oranını almasını içeren her tasarruf, mirasçı atanmasıdır.
• Miras Bırakma (TMK m. 517): Miras bırakan, mirasçı atamadan vasiyetname ile miras bırakması mümkündür. Yasal mirasçıya veya herhangi bir üçüncü kişiye; bir mal varlığın bırakılması, borçtan kurtarılması veya bir taşınmaza intifa hakkı tanınması şeklinde olabilir. 
• Yedek Mirasçı Atama (TMK m.520): Atanan mirasçının ölmesi veya mirası reddetmesi halinde, onun yerine geçecek mirasçıyı belirlemedir. Bu işleme yedek mirasçı atama olarak nitelendirilir.
• Art Mirasçı Atama (TMK m.521): Önmirasçı atadığı kişiyi mirası artmirasçıya devretmekle yükümlü kılınmasıdır. Ancak, artmırasçıya aynı yükümlülük yüklenemez.

Koşul ve Yükümlülük Yükleme (TMK m.515)

Miras bırakan, ölüme bağlı tasarrufla mirasçılarına koşul ve sorumluluk yüklemesi mümkündür. Örneğin, bir kişinin bakımını üstlenmesi halinde bir mal varlığının bırakılması mümkündür.

Vasiyetçi hukuka ve ahlaka aykırı koşul ve şart belirleyemez. Anlamsız veya başkalarını rahatsız edici koşullar, vasiyetnamede düzenlenmemiş sayılır. 

Vakıf Kurulmasını Vasiyet Etme (TMK m. 526)

TMK m.526 hükmü uyarınca mirasbırakan, mirasının bir bölümünü veya tamamı için bir vakıf kurulmasını talep edebilir. Vasiyet edilen vakfın, kanunen kurulma şartlarına uygun olması gerekir. 

Vasiyetname Düzenleme Şartları Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu (TMK) m.502’de vasiyetname düzenleme şartları belietilmiştir: 

• Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma: Vasiyetçinin akli dengesinin yerinde olması gerekir. Yaşlılık veya sağlık sorunları sebebiyle akli dengenin yitirilmemesi gerekir. Belirli yaş üstü vatandaşların vasiyetname düzenlemeden önce akıl sağlığı raporu alması tavsiye edilir. Bu durum, ölümünden sonra vasiyetnamenin iptal edilmesini önler. 
• 15 Yaşını Doldurma: Vasiyetçinin en az 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. 

Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

 Vasiyetname nasıl düzenlenir diye baktığımızda hukukumuz üç türlü imkan vermektedir:

• Resmi şekilde,
• El yazısıyla,
• Sözlü olarak

Resmi Vasiyetname

Resmi vasiyetname, iki adet tanığın eşliğinde resmi memurun huzurunda hazırlanmaktadır. TMK m.536 uyarınca resmi memur; sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir. 

TMK m.536 Resmi vasiyetname düzenlemeye katılabilecek tanıklarda bir sınırlama getirmiştir. Buna göre şu kişiler tanık olamazlar:  

• Fiil ehliyeti bulunmayanlar,
• Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesinde bulunan memurlar,
• Okuma ve yazması olmayanlar,
• Mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri

Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesinin üç yolu vardır:

• Vasiyetçinin Okuması ve İmzalaması: Vasiyetçi istek ve arzularını resmi memura bildirir. Resmi memur bu istek ve arzulara göre vasiyetnameyi hazırlar. Hazırlanan vasiyetnameyi miras bırakan sesli okur ve onaylaması halinde imzalar.  Resmi memur okunan vasiyetnameyi tarihle birlikte imzalar. Tanıklar da vasiyetçinin vasiyetine şahitlik eder ve onlar da imzalar. Tanıklar vasiyetnameyi imzalarken; vasiyetinin kendi önlerinde yapıldığını, vasiyetçiyi ehil gördüklerini, vasiyetin memur ve kendileri önünde okunduğunu ve miras bırakanın son arzularını içerdiği beyan ederek imzalar. 
• Vasiyetçinin Okumamadan ve İmzalamadan Yapılması: Özellikle vasiyetçinin okuma ve yazma bilmemesi halinde tercih edilen yoldur. Burada okuma işlemini resmi memur tarafından yapılır. 

El Yazılı Vasiyetname

El yazılı vasiyetname, herhangi bir resmi kurum olmadan düzenlenen belgedir. TMK m.538 uyarınca geçerli olabilmesi için;

• Vasiyetin baştan sona miras bırakanın el yazısıyla yazılması,
• Yıl, ay ve gün olarak tarih atılması,
• Islak imza olması gereklidir. 

El yazısıyla düzenlenen vasiyetnamenin saklanması için noterlere, sulh hakimliklerine veya resmi memurlara bırakılması mümkündür. 

Sözlü Vasiyetname

Sözlü vasiyetname, resmi veya el yazısıyla yapılma imkanı yoksa hazırlanması mümkündür. TMK m.539 hükmü uyarınca sözlü vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için şu şartlar gereklidir:

• Olağanüstü Durum Varlığı: Yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi bir olağan üstü durum olmalı
• Mecburiyet: Olağanüstü durumlar sebebiyle resmi veya el yazısıyla düzenleme imkanın bulunmaması gerekir
• İki Tanığa Anlatma: Son istek ve arzuların iki tanığa anlatması gereklidir.
• Belgeleme: Vasiyetçinin son istek ve arzularını duyan tanıklardan, bu istekleri bir yazıya döker ve her iki tanık tarih atarak imzalar. Her iki tanık bu vasiyetnameyi gecikmeksizin sulh hukuk veya asliye hukuk mahkemesine teslim etmesi gerekir. Dikkat edilmesi gereken husus, burada notere teslim edilme imkanı yoktur. 
• Sonradan İmkan Olmaması: Vasiyetçinin sonradan el yazısıyla veya resmi bir şekilde vasiyetname düzenleme İmkân olmaması gerekir. 

Vasiyetname Düzenlerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Miras bırakanın vasiyetname düzenlerken başlıca dikkat etmesi gereken husus şunlardır:

• Şekil Şartları: Resmi vasiyetnamede tarih unsuru, el yazısıyla hazırlanan belgede baştan sona el yazısı ve ıslak imza gibi şekil şartlarına dikkat edilmesi gerekir.
• Akıl Sağlığı: Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için akıl sağlığı gereklidir.  Özellikle 65 yaş üstü vatandaşların vasiyetname düzenlemeden önce, bir akıl sağlığı raporu alması tavsiye edilir. 
• Saklanması: Özellikle el yazısıyla yazılan belgenin saklanması için bir sulh hukuk mahkemesine bırakılması gerekir. 
• Vasiyetnamenin İçeriği: Vasiyet edilecek hususların kanuna uygun olması gerekir. Örneğin, vasiyetname ile mirasçı çıkarmada ağır suç veya aile hukuku yükümlülüklerin ihlal edildiği ispat edilebilmelidir. 

Vasiyetnameden Dönme Nasıl Yapılır?

Vasiyetnameden dönme, önceden hazırlanan belgenin geçersiz kılınmasıdır. Kanuni geçersiz kılınma durumlarıyla vasiyetçinin iradesi sonucunda olması mümkündür:

• Hükümden Düşme: Sözlü vasiyetname düzenledikten sonra resmi veya el yazısıyla yapma olanağı doğarsa, söz konusu belge geçersiz olur.
• Yeni Vasiyetname Düzenleme: Vasiyetçi, yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetin bir kısmı veya tamamından dönmesi mümkündür. Ancak, yeni yapılan ölüme bağlı tasarrufun kanuna uygun olması gerekir.
• Yok Etme: Miras bırakan önceki ölüme tasarrufunu yok ederek ortadan kaldırabilir.
• Sonraki Tasarruflar: Vasiyete konu mal varlığı hakkında miras bırakan, vasiyetnameyle bağdaşmayan bir tasarrufta bulunması halinde, vasiyetnameden dönme sayılır. 

Vasiyetnamenin Açılması 

Vasiyetnamenin açılması, miras bırakanın ölümünden sonraki 1 ay içinde yapılır. Vasiyetnamenin açılma işlemini, miras bırakanın son yerleşim yerinde Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından yapılır.

Sulh hukuk hakimi vasiyetnamenin geçerli olup olmadığını kontrol etme yetkisi yoktur. Açılan vasiyetname yasal mirasçılara ve ilgililere tebliğ edilir. Tebliğ alan kişiler 1 yıl içerisinde vasiyetnamenin iptali davası açması gerekir.

Vasiyetnamenin İptal Edilebilir Mi?

Sulh hukuk hâkimi tarafından açılan vasiyetnameyi tebliğ alan yasal mirasçılar ve vesayet alacaklıları (kendisine vasiyet edilen kişiler) iptal davası açabilmesi mümkündür. 

Vasiyetnamenin iptal sebepleri olarak:

• Vasiyetçinin akıl sağlığının yerinde olmaması,
• 15 yaşını doldurulmadan düzenlenmiş olması,
• Korkutma, hile veya aldatma yoluyla vasiyetnamenin düzenlenmiş olması,
• Mirastan çıkarma durumlarında ağır suç işlenmediği iddiası,
• Kanuna uygun düzenlenmeyen, şekil şartları eksik bir vasiyetname olması,
• Vasiyet edilen hususların kanuna ve ahlaka aykırı olması

Vasiyetin İptali ve Tenkis Davası

Vasiyetnamenin iptal davası, yasal mirasçılar ve vasiyet alacaklıları tarafından açılması mümkündür. Ancak, saklı payın tenkisi davasını, miras bırakanın; eşi, altsoyu, anne veya babası tarafından açılması mümkündür. Her iki davanın da davacı taraf şartları taşıması halinde, vasiyetnamenin iptali ve tenkis talebinde bulunması mümkündür.

• Görevli Mahkeme: Sulh hukuk mahkemeleridir.
• Yetkili Mahkeme: Miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.
• Hak Düşürücü Süre: Vasiyetnamenin tebliğ edildiği veya vasiyetnameden haberdar olunduğu tarihten itibaren 1 yıldır.

Vasiyetnamenin Tenfizi Davası

Vasiyetnamenin tenfizi, vasiyet alacakları tarafından talep edilen ve vasiyette yer alan hususların yerine getirilmesi için açılan davadır. Bu davanın açılabilmesi için, açılan vasiyetnamenin bir itiraza uğramamış veya iptali için açılan davanın reddedilmiş olması gerekir.

Vasiyetnamenin tenfizi davası, açılmasının aksine, Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılması gerekmektedir. Dava miras bırakanın son yerleşim yerinde açılması gerekir. 

Sonuç

Vasiyetname, ölüme bağlı bir tasarruftur. Miras bırakan son ve istek arzularını mirasçılarına iletmesi için düzenlenir. Resmi, el yazısıyla veya sözlü olarak düzenlenmesi mümkündür. Bu belgenin düzenlenmesi için ayırt etme gücüne sahip olmak ve 15 yaşını doldurmak gerekir.

Vasiyet edilecek hususlar kanunla sınırlandırılmış ve bazı konularda aşrta bağlanmıştır. Örneğin, ahlaka ve kanuna aykırı hususlar hakkında vasiyet bulunulamaz. Mirastan çıkarma yapabilmek için, yasal mirasçının ağır bir suç işlemesi veya aile hukukunda doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihlal etmesi gerekir.

Yeni bir ölüme bağlı tasarrufla veya yok etmeyle vasiyetlerden dönülmesi mümkündür. 

Vasiyetin açılması, miras bırakanın ölümünden sonraki 1 ay içerisinde sulh hukuk hâkimi tarafından yerine getirilir. Açılan vasiyetname yasal mirasçılara ve ilgililere tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren 1 yıllık hak düşürücü sürede vasiyetin iptali davası açılması mümkündür. 

Vasiyetin tenfizi, 1 yıllık hak düşürücü sürede iptal talebi bulunulmaması veya iptal taleplerin reddedilmesi halinde mümkündür. Bu dava miras bırakanın son yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemesinde açılmaktadır. 

Vasiyetnameler sıkı şekil şartına tabi tutulmuştur. Bu sebeple hazırlanmadan önce bir miras avukatından destek alınması gerekmektedir. Miras hukuku alanındaki hukuki uyuşmazlıklar hakkında profesyonel hukuki destek almak için bizlere ulaşabilirsiniz. 

Sıkça Sorulan Sorular