Franchise Sözleşmesi Nedir? Nasıl Hazırlanır?

Franchise sözleşmesi, bir marka, iş modeli ve işletme süreçlerini kullanma hakkını içeren sözleşmelerdir. Ürün, işletme ve hizmet şeklinde birçok ayrıma tabi tutulması mümkündür.  Franchise sözleşmeleri markaların bilinirliğinin artırılması ve yeni girişimlerin tanınmış bir marka altında başarıya ulaşmasına imkan vermektedir.

Bu içerikte franchising kapsamını, franchising sözleşmesi türlerine ve nasıl hazırlanacağına ve sözleşmenin sona erme halleri dahil kapsamlı bilgi verikecektir.   

Franchising Nedir?

Franchising, başarılı ve tanınmış bir marka ile bir bedel karşılığında bağımsız yatırımcılara kurduğu iş modelidir. Bir işletme tarafından kendi iş modelini, marka adını ve ürün/hizmetlerini, belirli bir ücret karşılığında uzun vadeli kullanım hakkı tanımaktadır. Franchising iş modeli, sıkı bir iş ve imaj birliği getirmektedir. 

Franchise Sözleşmesi Nedir?

Franchising sözleşmesi, franchise veren (franchisor) ve franchise alan (franchisee) arasında imzalanan ve her iki tarafa da borç yükleyen sözleşmedir. Türk Borçlar Kanunu (TBK) düzenlenmiş bir sözleşme değildir. Ticari hayatının ihtiyaçları doğrultusunda kendine isim ve karma sözleşme niteliğindedir. 

Franchising sözleşmesinin hukuki nitelikleri şu şekildedir:

• Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşme: Franchisor ve franchisee alan sözleşme kapsamında birbirlerine karşı borç ve yükümlülükleri vardır.

• Rızai Sözleşme: Sözleşmesinin kurulabilmesi için tarafların iradesinin uyuşması gerekir.

• Sürekli Borç Doğuran Sözleşme: Franchising ilişkisi devam ettiği sürece borç ve alacak ilişkisi devam etmektedir.
• Çerçeve Sözleşme: Franchising iş modelinin ana hatları belirlenir, ihtiyaç doğrultusunda ana sözleşmeye ek sözleşmeler yapılması mümkündür. 

Franchise Sözleşmesi Unsurları Nelerdir?

Bir Franchise sözleşmesinin unsurları şu şekildedir:

• Sistem Unsuru: Franchisor işletmenin üretim, dağıtım ve satım kapsamında bir sistemi olmadı gerekir. Belirli bir iş modelinin kullanım hakkı devredilmelidir. 

• • Ücret Unsuru: Franchisee, sistemin kullanım hakkı için franchisore verene ücret öder. Bu ücret genellikle bir defaya mahsus  giriş ücreti (initial fee) ve belirli periyotlarla ödenen kullanım ücreti (royalty fee) olarak ikiye ayrılır.

• Taraf Unsuru: Sözleşmenin tarafları, franchisor ve franchisee olarak adlandırılır. Franchise alan, kendi ad ve hesabına çalışan bağımsız bir işletmedir.

• İmaj Birliği: Franchise ilişkisi, franchisörün marka, ticaret unvanı ve diğer fikri mülkiyet unsurları aracılığıyla bir imaj ve konsept birliğini korumayı hedefler.

Franchise Sözleşmesinin Türleri

Franchise sözleşmeleri kullanım hakkının kapsamına göre bazı türlere ayrılması mümkündür:

• İşletme Franchisingi : Bu türde taraflar arasında tam bir iş birliği vardır. Franchise veren tarafından işletme kurulur ve tüm sistem belirlenmektedir. Ayrıca, çalışma sistemi bakımından firma denetlenmektedir. 
• Hizmet Franchisingi : Ticaret unvanı, işletme adı ve marka adı altında hizmet sunulmasını içermektedir. Genellikle otel, resturant işletmelerinde bu sistem uygulanmaktadır. 
• Üretim Franchisingi: Sözleşmede belirtilen talimatlar doğrutulsunda malları üretip satılmasını içermektedir. 
• Dağıtım Franchisingi : Franchise veren üretici olup, Franchise alanın ise üretilen malların satışını yaptığı sözleşmelerdir. 

Franchise Sözleşmesi Şekil Şartı Nedir?

Franchise sözleşmesinde herhangi bir şekil şartı yoktur. Ancak, sözleşmelerde genel marka lisans haklarını içermektedir. 6769 Sınai Mülkiyet Kanunu ( SMK) m. 148/4. maddesinde “Hukuki işlemler, yazılı şekle tabidir.” Bu sebeple marka kullanım hakkı içeren sözleşmelerin yazılı yapılması gerekmektedir. 

Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları

Tarafların birbirine yükümlülükleri sözleşme kapsamında belirlenmekle birlikte, her sözleşmede belirli başlı borçlar vardır.

Franchise Verenin Yükümlülükleri

Sisteme Entegrasyon: Franchise verenin en temel borcu, franchise alanı kendi ticari sistemine dahil etmektir. Bu, marka, patent, know-how gibi fikri ve sınai hakların kullanımını sağlamayı içerir. 

Eğitim ve Destek: Franchise veren, franchise alanın işi etkin bir şekilde yürütebilmesi için başlangıçta ve sözleşme süresince eğitim ve operasyonel destek sağlamalıdır.

İşbirliği ve Reklam: Franchise verenin, franchise alanla işbirliği yapması ve markanın tanınırlığını artırmak için reklam faaliyetlerinde bulunması beklenir.

Franchise Alanın Yükümlülükleri

• Finansal Sorumluluklar: Franchise alanın, sözleşmede belirlenen giriş ücreti ve periyodik ödemeler (royalty) gibi ödemeleri yapması.
• Standartlara Uyum: İşletme, franchise veren tarafından belirlenen kalite, operasyon ve hizmet standartlarına uygun şekilde yönetilmesi.
• Denetim ve Kontrol: Marka bilinirliğini ve itibarını korumak için belirli denetimlere katlanma.
• Gizlilik Yükümlülüğü: Franchise sözleşmesi kapsamında edinilen ticari sır niteliğindeki bilgileri koruma. 

Franchise Sözleşmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Franchise sözleşmesi hazırlanırken belli başlı şu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:

• Due Diligence: Franchise ilişkisine konu markanın ürün ve hizmetlerinin detaylı olarak araştırılması gerekmektedir.  
• Reklam ve Tanıtım: Franchise alan ticari kapasitesini genişletmek için reklam ve tanıtım faaliyetleri yürütecektir. Bu reklam çalışmaları, aynı zamanda franchise verenin markasının bilinirliğini artıracaktır. Bu sebeple reklam ve tanıtım masraflarının nasıl bölüştüreleceği kararlaştırılmalıdır. 
• Ücretin Belirlenmesi: Uygulamada genellikle giriş ve kullanım olarak iki adet ücret belirlenmektedir. Kullanım ücretinin hangi periyotlarla ve nasıl belirleneceği taraflarca kararlaştırılması gerekmektedir. 
• Giriş Ücretinin İadesi: Giriş ücretinin kapsamı ve sözleşme sonunda iade edilip edilmeyeceği taraflarca kararlaştırılmalıdır. 
• Rekabet Hukuku Kapsamında: Taraflar arasındaki sözleşme dikey anlaşma niteliğinde olup, Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında muafiyetleri vardır. Ancak, Pazar payının %40’na ulaşmama gibi hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, taraflar arasındaki rekabet yasağı sözleşmesinin Dikey Anlaşmalara İlişkin Muafiyet Tebliği m. 5/b hükmüne uygun düzenlenmelidir.

Franchise Sözleşmesi Nasıl Sona Erer?

Franchise Sözleşmesi aşağıdaki belirtilen hallerde sona ermektedir:

• Sürenin Sona Ermesi: Taraflar arasında sözleşmede belirli bir süre ve süresiz imzalanması mümkündür. Belirlenen sürenin sonunda sözleşmenin sona ermesi mümkündür.
• İkale Sözleşmesi: Taraflar belirli veya belirsiz süreli sözleşmeleri anlaşarak sona erdirmesi mümkündür.
• Haklı Nedenle Fesih: Sözleşmede belirlenen bir hükmün ihlal edilmesi, franchising ilişkisinin temelini sarsan hareketler veya ticari hayatın olağan akışı içerisinde devam ettirilmesinin mümkün olmaması halinde taraflar haklı nedenle feshedebilir. 

Franchising ile Bayilik Arasındaki Fark Neledir?

Franchising ile bayilik bir ortak iş birliğine dayanan sözleşmelerdir. Ancak, her iki iş ortaklığı arasında bariz farklılıklar vardır:

• İş Modeli: Franchising sistemde franchise verenin sistemi, konsepti kapsamında faaliyet gösterilir. Bayilik ilişkisinde ise, bayi bağımsız olarak kendi sistemi içerisinde faaliyet gösterir.
• Ücret: Franchising ilişkisinde giriş ve kar payından ücret ödenmekte olup, bayilikte böyle bir durum yoktur. Bayilikte ürünler genellikte toptan alınır ve satılır. 
• Denetim: Franchising ilişkisinde bir denetim söz konusuyken, bayilikte böyle bir yoktur.
• İş Birliği: Franchising ilişkisinde reklam maliyetleri ortak paylaşılmakta, franchise alana eğitim verilerek ticari hayatta başarı sağlanmasına destek verilmektedir. Bayilik ilişkisi bağımsızdır ve franchising ilişkisinde olduğu gibi sıkı bir iş birliği yoktur.

Franchise Sözleşmesinde Sona Ermesinin Sonuçları

Franchise Sözleşmesinin sona ermesinden sonra bazı hukuki sonuçlar doğurmaktadır:

• Giriş Ücretinin İadesi: Taraflarda kararlaştırılan giriş ücretinin, sözleşmesinin sona ermesinden sonra iade edilmesi gerekmektedir. Ancak, taraflar arasında giriş bedelinin ödenmeyeceğinin kararlaştırılması mümkündür.
• Denkleştirme İstemi:  franchise veren, franchise alanın yarattığı müşteri çevresinden menfaat elde etmeye devam ediyorsa, franchise alana uygun bir bedel verilmesi gerekir. 
• Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı: Sözleşme bittikten sonra franchise alanın belirli bir süre ve bölgede franchise verenle rekabet etmesi belirlenmesi mümkündür. 

Sonuç

Franchising sistemi, hem franchise veren hem de franchise alan için büyük fırsatlar sunan sıkı bir sistemi modelidir. Bu iş modeli kapsamlı iş modelinde taraflar hak ve sorumlulukları detaylıca hazırlanması gerekmektedir.   Bu karmaşık süreçler hakkında daha detaylı bilgi ve hukuki danışmanlık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz: https://www.skhukukdanismanlik.com/iletisim/

Sıkça Sorular Sorular