Vergi Ziyaı Nedir? İtiraz ve İptal Davası

Vergi zıyaı, mükellef veya vergi sorumluların kanuni ödev ve sorumluluklarını tam eksik veya tamamen yerine getirmemesi sebebiyle ortaya çıkan vergi kaybıdır. Beyanname verilmemesi, gerçeğe aykırı beyanlar, sahte fatura düzenlenmesi gibi sebeplerden devletin bir vergi kaybı ortaya çıkmaktadır. Vergi ödev ve sorumlulukların ihlali sebebiyle bir vergi kaybı ortaya çıkması halinde vergi zıyaı cezası kesilmektedir. 

Vergi zıyaı cezası, genel olarak uğratılan vergi kaybının bir katıdır. Ancak, bir vergi kaçakçılığı suçuyla birlikte bir vergi kaybı söz konusuysa, 3 katı kadar vergi cezası kesilmektedir. Bununla birlikte mükelleflerin vergi zıyaında indirim ve pişmanlık hükümlerinden de faydalanma imkanları vardır.

Bu makalemizde vergi zıyaı sebepleri, indirim hallerine ve vergi cezalarına itiraz ve iptal davası hakkında detaylı bilgi verilecektir.

Vergi Zıyaı Nedir?

Vergi zıyaı, mükelleflerin veya vergi sorunlusunun, vergilendirme ödev ve sorumluluklarını eksik veya tamamen yerine getirmemesi ortaya çıkan vergi kaybıdır. Beyanname verilmemesi, gerçeğe aykırı beyanlar, sahte fatura düzenlenmesi gibi sebeplerden dolayı devletin vergi kaybını ifade etmektedir.

Bir vergi zıyaından bahsedebilmek için şu hususlardan biri gereklidir;

• Verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi,
• Verginin eksik tahakkuk ettirilmesi,
• Tahakkuk ettirilen verginin haksız yere iadesi,
• Haksız yere verginin iadesine neden olunması 

Vergi Zıyaı Suç mu Kabahat Mi?

Vergi ziyaı, vergilendirme ödev ve sorumlukların yerine getirilmemesi sebebiyle karşılaşılan idari yaptırımıdır.  VUK m.341 hükmünde bir kabahat olarak düzenlenmiş ve vergi kaybının önüne geçilmek istenmiştir. Ancak, vergi ziyanın VUK m.359 hükmünde düzenlenen kaçakçılık suçlarıyla birlikte sebebiyet verilmesi halinde hem bir suç hem de kabahat hali mevcuttur. Bu sebeple vergi zıyaı suçu terimi de kullanılmaktadır. 

Vergi Zıyaı ile Usulsüzlük Arasındaki Farklar

Usulsüzlük cezası, mükelleflerin defter tutma, beyanda bulunma gibi sorumluklarının usulüne uygun yerine getirilmemesi amacıyla verilmektedir. Usulsüzlük cezasının amacı, vergi denetimini kolaylaştırmaktadır. Ancak, vergi ziyaı cezalarının amacı vergi kaybını önlemektedir. Vergi ziyaı cezalarında vergi kaybına uğratılan miktara göre ceza uygulanmaktayken; usulsüzlük cezalarında, ceza miktarları vergi miktarına bağlı değildir. 

Usulsüzlük cezaları hakkında daha fazla bilgi almak için “Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezaları” adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Vergi Zıyaı Cezası Nedir?

Vergi zıyaı cezası, uğratılan vergi kaybıyla birlikte kesilen idari para cezasıdır. Yani, eksik alınan vergiye ek olarak alınan idari para cezasıdır. Mükellefe gönderilen vergi ceza ihbarnamesi veya ödeme emrinde “3080” vergi koduyla gösterilmektedir. 

Vergi cezası kesilmesi için kişinin kastı veya ihmali olup olmadığının bir önemi yoktur. Vergi cezasını gerektiren eylemin gerçekleştirilmiş olması yeterlidir. 

Vergi Zıyaı Cezası Neden Kesilir?

VUK kapsamında yukarıda geçen ödevler haricinde mükelleflere birtakım ödevler getirilmiş ve yerine getirme zamanları belirtilmiştir. Söz konusu ödevlerin zamanında yerine getirilmemesi halinde vergi ziyaı cezası kesilmektedir. 

Genel kural olarak uğranılan vergi kaybının 1 katı oranıdır. Ancak, VUK m.359 hükmündeki vergi kaçakçılık suçlarıyla vergi zıyaı suçu işlenmişse, 3 katı kadar ceza kesilmektedir.

1 Kat Vergi Zıyaına Neden Olan Fiiller

Vergi kaçakçılık suçu unsuru oluşturmayan, ancak mükelleflerin vergilendirme ödev ve yükümlülüklerini yerine getirmemesi sebebiyle kesilen cezalardır:

• Vergi Ödevlerinin Zamanında veya Eksiksiz Yerine Getirilmemesi: Mükelleflerin defter ve belge tutma, beyanname verme gibi yasal yükümlülüklerini zamanında veya doğru bir şekilde yerine getirmemesi, vergi zıyaına neden olur. Örneğin, bir beyannamenin hiç verilmemesi ya da eksik matrah beyan edilmesi bu duruma örnek teşkil eder.
• Gerçeğe Aykırı Beyanlar: Kişisel bilgilerde (medeni hal, çocuk sayısı vb.) yanlış bilgi verilmesi veya amortisman hesaplamalarının hatalı yapılması gibi durumlar, vergi matrahının düşük gösterilmesine yol açarak vergi ziyaı yaratır.
• Haksız Yere Vergi İadesi Alınması: Teşvik koşulların sağlanmamasına rağmen sağlanmış gibi gösterme, amortisman hesaplamasının yanlış yapılması, sahte gider gösterme örnek gösterilebilir. 

3 Kat Vergi Zıyaı Cezasına Neden Olan Fiiller Nelerdir?

VUK’un 359. maddesinde yer alan ve 3 kat vergi ziyaı cezasına neden olan suçlar şunlardır:

• Defter ve Belgelerde Hile Suçu (VUK m.359/a-1): Matematiksel işlemlerin yanlış yapılması veya hesaplardaki rakamların değiştirilmesi bu suçun fiili olarak kabul edilir.
• Gerçeğe Aykırı Hesap Açma (VUK m.359/a-1): Gerçekte var olmayan bir kişi adına hesap açılması veya yasal işlemlerle ilgisi olmayan bir defter tutulmasıdır.
• Çift Defter Tutma (VUK m.359/a-1): Elde edilen gelirlerin kayıtlarda görünmeyecek şekilde farklı bir deftere kaydedilmesidir.
• Sahte Belge Düzenlemek ve Kullanmak (VUK m.359/a-2): Gündelik hayatta naylon fatura olarak bilinen sahte fatura düzenlenmesi ve kullanılmasıdır.
• Defter, Belge ve Kayıtlarda Sahtecilik (VUK m.359/a-1): Zorunlu belgelerde sahtecilik yapılmasıdır. Örneğin, fatura bedelinin gerçeği yansıtmaması bu suça örnek gösterilebilir.
• Defter, Kayıt ve Belgelerin Tahrif Edilmesi (VUK m.359/a-2): Ticari defter ve belgelerin tahrip edilmesi, yok edilmesi veya değiştirilmesidir.
• Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizlemek veya Sunmamak (VUK m.359/a-2): Vergi incelemesine konu olacak belgelerin gizlenmesi veya sunulmamasıdır.

Vergi Zıyaı Cezası Nasıl Hesaplanır?

VUK m.344/1 hükmünde vergi ziyaının idari para cezasını, ziyaa uğratılan verginin bir katı olarak düzenlenmiştir.  6183 Sayılı A.A.T.U.H.K m.51’de amme alacakları için gecikme zammı 21 Mayıs 2024 tarihinden itibaren %4,5 olarak uygulanmaktadır. 

A.A.T.U.H.K. m.52/2 uyarınca, vergi cezalarında gecikme faizi %2,25 olarak uygulanmaktadır. Bu kapsamda, verginin ilk ödenmesi gereken zamanına göre tespit edilen vergi zıyaı cezasına oranına %2,25 faiz uygulanmaktadır. Bu kapsamda:

Örneğin 1.000.000,00 TL’lik bir mal satışından doğan KDV miktarı (%20 üzerinden), 200.000,00 TL’dir. Söz konusu mal satışının zamanında bildirilmemesi halinde mükellef; 200.000,00 TL vergiyi yıllık %4,5 faizle, 200.000,00 TL vergi zıyaı cezasını ise %2,25 oranında faizle ödeyecektir. 

Vergi zıyaı cezası, bir sahte fatura düzenleme gibi vergi kaçakçılığı suçundan kaynaklanması halinde 3 kat vergi cezası kesilecektir. 1.000.000,00 TL sahte faturadan sağlanan KDV avantajı 200.000,000 TL’dir. Vergi zıyaı cezası ise 600.000,00 TL olarak hesaplanacak ve yıllık %2.25 faizle talep edilecektir. 

Vergi Zıyaı Cezasında İndirim Halleri

Aşağıdaki hallerin varlığı halinde mükellefe uygulanan vergi cezalarında indirim uygulanmaktadır:

• Sonradan Beyanname Verilmesi: VUK m.344/3 hükmü vergi ziyaı cezasında vergi beyannamelerin sonradan hukuka uygun verilmesi halinde %50 indirim hakkı uygulamıştır. Kanuni süre geçtikten sonra beyanname verilmiş olması ve vergi incelemesine başlanılmamış veya olması gerekmektedir. En geç matrah tespiti için takdir komisyonuna dosya sevkine kadar bu imkândan faydalanılması gerekmektedir.
• Vergi Zıyaı Cezasında Uzlaşma İzaha davet sonrası vergi ziyanın ikrar edilmesi ve verginin 30 gün içerisinde ödenmesi halinde, vergi zıyaı cezasından %80 oranında indirim uygulanır.
• Kanun Yolarına Başvurmadan Vazgeçme: Vergi ziyaı cezasına yönelik iptali dava açmış kişilerin kanun yoluna başvurma hakkından vazgeçmesi halimde indirim uygulanmaktadır. Davanın tamamen kaybedilmesi halinde cezanın %25; kazanıldığı ceza miktarının %75’i oranında indirim yapılmaktadır.

Vergi Zıyaı Cezasını Artıran Haller

Aşağıdaki hallerde uygulanan vergi zıyaı cezası miktarında arttırılmaktadır:

• Faaliyetin Bildirilmemesi: 28/07/2024 tarihinde VUK m.344/4 hükmünde düzenlenen ek fıkrayla ticari faaliyetlerinin vergi dairesinin bilgisi dışında bırakılması durumunda ağırlaştırılmış vergi zıyaı cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu kapsamda:

• • Bir katı uygulanması gereken cezalar %50 arttırılmakta,
  • VUK m.359’da yer alan suçlarla birlikte vergi ziyaı durumunda uygulanacak ceza   miktarı vergi kaybı miktarının 4,5 katı olarak,
  • İştirak edenlere uygulanacak uygulanacak ceza mşktarı %50 oranında arttırılmaktadır. 

• Birleşme Halinde: Mükellefin eylemi hem özel usulsüzlük hem de vergi zıyaına sebep vermişse, kanunen düzenlenmiş en ağır cezadan bir tanesi uygulanır. Mükellef her durumdan da ayrı ayrı ceza almamaktadır. 

• Tekerrür Halinde: Vergi ziyaı cezası kesinleşmiş bir mükellef, 5 yıl içerisinde tekrar bir vergi kaybına sebebiyet vermesi halinde uygulanacak ceza %50 oranında arttırılır. 

Vergi Zıyaı Cezasında Uzlaşma

Vergi zıyaı cezasında uzlaşma, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine başvurarak vergi cezalarında anlaşmasını ifade etmektedir. 

Hakkında vergi incelemesi başlatılan mükellefler, inceleme sona ermeden önce ve sonrasında uzlaşma talebinde bulunması mümkündür:

• Tarhiyat Öncesi Uzlaşma: Vergi incelemesinde son nihai rapor düzenlene kadar mükellef tarhiyat öncesi uzlaşmaya başvurması mümkündür. Vergi cezası miktarı ve ödeme koşullarında anlaşma sağlanırsa uzlaşma tutanağı düzenlenir.
• Tarhiyat Sonrası Uzlaşma: Vergi incelemesi sona erdikten sonra mükellefe gönderilen vergi ceza ihbarnamesi sonrasında yapılan uzlaşma görüşmeleridir. Burada ihbarnamenin tebliğ edilmesinden sonra 30 günlük bir süre vardır. 

Detaylı bilgi için Vergi İncelemelerinde Mükellefin Hakları ve Vergi Ceza İhbarnamesi adlı makalelerimizi inceleyebilirsiniz. 

Vergi Zıyaı Cezasında Zamanaşımı Süresi

Vergi zıyaı cezasında zamanaşımı, doğduğu takvim yılını takip eden takvim yılından itibaren 5 yıldır. Bu süre zarfından sonra vergi cezası zamanaşımına uğrar. Örneğin, 01/09/2025 tarihinde doğan bir vergi zıyaı cezası, 31/12/2030 tarihinde zamanaşımına uğramaktadır.   

Vergi Ziyaı Cezasını Sona Erdiren Haller Nelerdir?

Vergi zıyaı cezasını sona erdiren haller şu şekildedir:

• Pişmanlık ve ıslah
• Vergi zıyaı cezasına itiraz
• Vergi zıyaı cezasının iptali davası

Pişmanlık ve Islah

VUK m.370 hükmü mükellefin kanuna aykırı eylemini haber etmeleri halinde pişmanlık ve ıslah düzenlenmiştir. Söz konusu hüküm koşullarının yerine getirilmesi halinde mükellef hakkında vergi ziyaı cezası ve vergi kaçaklığı suçları hükümleri uygulanmaz. 

Vergi ziyaı cezasını sona erdiren Pişmanlık ve ıslah hükümlerinden faydalanmak için:

• Emlak vergisi hariç, vergi ziyaı ve suçlarını kendiliğinden haber etmesi,
• Haber verme sonrasında 15 gün içinde beyanname verme,
• Haber vermeden sonra ödenmemiş vergilerin 15 gün içerisinde ödenmesi gereklidir.

Vergi Ziyaı Cezasını İtiraz

Mükellefe vergi ceza ihbarnamesi tebliğ edildikten sonra 30 gün içerisinde doğrudan iptali için dava açılabileceği gibi, ilgili vergi dairesine de itiraz edebilir.

• Yetkili Merci: Vergi cezasına itiraz, ceza işlemini uygulayan ilgili vergi dairesine yapılmaktadır.
• İtiraz Usulü: E-devlet şifresiyle https://dijital.gib.gov.tr/portal giriş yapılarak veya yazılı olarak yapılması mümkündür.

Vergi Ziyaı Cezasının İptali Davası

Mükellefler vergi zıyaı cezasının iptali davasını doğrudan açma imkânı vardır. Ancak, dava açmadan önce itiraz yapılmışsa dava açma süresine dikkat edilmesi gerekmektedir.  Vergi cezasına itiraza, dava açma süresinin 20. Gününde başvurulmuşsa, 10 gün dava açma süresi kalmıştır. 

Vergi cezasının iptali davası, ilgili vergi dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemelerinde açılması gerekmektedir. 

Vergi cezalarının iptali davasının açılmasıyla birlikte tahsil işlemleri durdurulmaktadır. Yürütmenin durdurulması kararı alınmasına gerek yoktur. 

Sonuç

Vergi zıyaı, devletin uğradığı vergi kaybını ifade etmektedir. Mükelleflerin vergisel ödev ve yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, vergi zıyaı cezası kesilmektedir. 

Vergi zıyaı cezası, uğranılan vergi kaybının bir katı oranında idari para cezasıdır. Ancak, VUK m.359’da yer alan vergi kaçakçılık suçuyla birlikte vergi kaybı ortaya çıkmışsa, vergi zıyaı cezası 3 kat artırılmaktadır. Bununla beraber, vergi zıyaı cezasında indirim ve ağırlaştırıcı sebepler de bulunmaktadır.

Vergi ziyaı cezasını sona erdiren haller; VUK m.370 uyarınca pişmanlık ve ıslah hallerinde faydalanma, vergi cezasının itiraz veya mahkeme yoluyla iptal edilmesidir.

Vergi cezaların iptali davaları sıkı usulü şartlara tabidir. İYUK m.3 ve 5. Madde hükümlerine uygun olarak dava açılması, uyuşmazlık konusunun açık olarak ifade edilmesi başlıca önemli detaylardır. Vergi cezaların iptali ve ceza yargılamalarında savunma hakkınız için bizlere ulaşabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular