Mirasta Tenkis Davası ve Saklı Pay

Tenkis davası, miras bırakanın sağken yağmış olduğu devir veya bağışlamalardan dolayı mirasçıların saklı payını ihlal etmesi halinde açılan davadır. Mirasçılar saklı paylarının ihlal edildiği ve miras bırakanın sağken yapmış olduğu işlemlerin iptalini talep ederiz. Kanun mirasta tenkis davasıyla mirasçıların haklarını koruma altına almaya çalışmıştır. 

Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, miras bırakanın sağken yapmış olduğu vasiyet veya diğer mirasçılarla yapmıl olduğu anlaşmalarının geçersiz kılınması için açılan bir davadır. Miras bırakan, mirasını kime bırakacağı yönünde karar almakta serbesttir. Ancak, mirasçıların sak pay dediğimiz, kanuni haklarını ihlal eden anlaşmalar geçeriz kılınmaktadır.

Tenkis Davası Şartları Nelerdir?

Tenkis davası şartları Türk Medeni Kanunu (TMK) m.560 vd hükümlerinde düzenlenmiş olup, şu şekildir:

• Tenkis davası açabilecek mirasçı olması,
• Miras bırakanın yasal miras payı oranını ihlal eden bir tasarrufu olmalı,
• Tenkise tabi bir tasarruf olmalı,
• Miras bırakanın sağken miras üzerinde bir tasarrufu olmalı,
• Yasal süre içerisinde davanın açılması gerekir. 

Tenkis Davası Açabilecek Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?

Saklı pay, miras bırakanın yasal mirasçılarına kanunen bırakması gereken miras payını ifade etmektedir. Yasal mirasçıların saklı payı, miras bırakanın sağken yapmış olduğu tasarruflara karşı koruma altına alınmıştır. 

Tenkis davası açabilecek saklı mirasçılar, mirasbırakanın;

• Alt soyu (çocukları, yoksa torunları), 
• Anne ve babası, 
• Eşidir.

Tenkis Davası Açamayacak Kişiler Kimlerdir?

Aşağıdaki yazılan kişilerin saklı payın tenkisi davasını açma imkanı yoktur:

• Mirastan ferafat edenler,
• Reddi miras yapanlar 
• Miraslıktan çıkarılan kişiler,
• Miras bırakanın kardeşi, dayısı, amcası, teyzesi ve yeğenleri

Mirasta Saklı Pay Oranları Nelerdir? (Miras Saklı Pay Hesaplama)

Saklı pay, her bir mirasçı için yasal miras payı üzerinde koruma altına alınan miras payıdır:

• Mirasçının Altsoyu (Çocuk veya Torunlar) İçin Saklı Pay: Miras bırakanın çocukları için yasal miras payının yarısı (%50) saklı payı vardır.  Örneğin, miras bırakanın üç çocuğu ve bir eşi yasal mirasçısı olduğunda, her bir çocuğun miras payı1/4’tür. Her bir çocuğun sak pay oranı da 1/8’dir. 
• Anne ve Babalar İçin Saklı Pay: Mirasçı anne ve babasının saklı pay oranı %25’tir. 
• Sağ Kalan Eş İçin Saklı Pay: Sağ kalan eşin miraska saklı pay oranı, birlikte yasal mirasçı olduğu kişilere göre değişmektedir. Altsoy veya anne-baba ile birlikte yasal mirasçı olması halinde eşin saklı pay oranı, yasal mirasın tamamıdır. Diğer alternatiflerde ise sağ kalan eşin saklı pay oranı ¾’tür. 

Tenkis Davasında Miras Bırakanın Tasarruf Oranı Nedir?

Miras bırakanın tasarruf oranı, mirasta saklı pay oranları düşüldükten sonra miras bırakanın serbestçe tasarrufta bulunabileceği miras oranını ifade eder. Kalan miras miras bir tam sayı olarak alınır ve saklı pay oranları çıkarılarak tasarruf oranı bulunur. 

Tasarruf oranı hesaplamasına örnek olarak: Miras bırakanın sağ kalan eşin miras payı ¼, ve üç tane çocuğun miras payı toplam ¼, ve durumda eşin saklı pay oranı mirasın tamamıdır. Çocukların da saklı pay oranı, yasal mirasın yarısıdır. Bu durumda tasarruf oranı (1-1/4-3/8) formülüyle hesaplanacaktır. 

Tenkis Davasına Konu Olan Tasarruflar Nelerdir? 

Teknis davası ise, kalan mirasın saklı pay oranlarına indirgenmesidir. Yani, saklı pay oranlarının koruma altına alınmasıdır. Bu kapsamda tenkise tabi olan ve olmayan olarak tasarruflar belirlenmektedir. 

Tenkise Tabi Olan Tasarruflar Nelerdir?

TMK m.565 hükmünde miras bırakanın sağken yağmış olduğu, tenkise tabi tasarrufları tüzenlemiştir:

• Mirasçı sıfatını kaybetmiş olan yasal mirasçıya yönelik kazandırmalar,
• Alt soya ödünç olarak verilen mal varlığı,
• Alt soyun borcundan kurtulması için yapılan kazandırmalar,
• Alt soya alışılmışın dışında verilen çeyiz veya kuruluş sermayesi,
• Miras bırakanın mirası tasfiye amacıyla yapmış olduğu tasarruflar,
• Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkının bulunduğu bağışlamalar,
• Mirasbırakanın ölümünden bir yıl önce yapılmış olduğu bağışlamalar,
• Miras bırakanın miras kaçırmak için yaptığı tasarruflar

Tenkise Tabi Olmayan Tasarruflar Nelerdir?

Tenkise tabi tasarruflar kanunda sayılan hallerde mevcuttur. Bunun haricinde aşağıdaki hallerde tennis talebinin bulunulması mümkün değildir:

• Miras bırakanın ölümünden bir yılı geçen bağışlamalar,
• Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutmadığı bağışlamalar,
• Adetlere göre verilen çeyiz ve hediyeler,
• Miras bırakanın kazanmış hakkında feragat ettiği durumlar 

Tenkise Tabi Tasarrufta Kişinin İyi Niyetli Olması

TMK m.566 hükmü, tenkise tabi tasarrufla menfaat elde eden kişinin iyi niyetli olma halini düzenlemiştir. Bu durumda miras bırakanın sağken kazandırma yaptığı kişi, tenkis davası esnasında elinde kalanı vermekle yükümlüdür. Örneğin, miras bırakan ölümünden bir yıl önce bağışlama yaptığı kişi, bağışın tenkise tabi olacağını bilmiyorsa, sadece elinde kalanı vermekle yükümlüdür. 

Tenkise Tabi Tasarruflarda Sıralama (Tenkiste Sıra)

Tenkiste sıra, saklı pay oranlarının miras payına dahil edilene kadar, ilk olarak miras bırakanın sağken hangi tasarruflarının geri mirasa dahil edileceğinin belirlenmesidir. TMK m.570 uyarınca tenkiste sırasıyla şu şekildedir:

• Ölüme bağlı tasarruflar,
• En yeni tarihlisinden en eskisine doğru sağlararası kazandırmalar,
• Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar

Tenkis Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Mirasta tenkis davası Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülmektedir. Davanın miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesinde açılması gerekir. Miras bırakanın Türkiye’de bir yerleşim yeri olmaması halinde, tenkis talep edilen mal varlığın bulunduğu yerdeki mahkemede dava açılır. 

Tenkis Davasında Hak Düşürücü Süre (Zamanaşımı)

TMK m.571 uyarınca saklı payın tenkisi davasında 1 yıl ve 10 olmak üzere iki adet hak düşürücü süre vardır. Saklı paya tecavüz edildiği öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl içinde davanın açılması gerekir. Vasiyetnamenin açılması veya diğer tasarruflarda mirasın açılması akabinde 1 yıl içinde dava açılması gerekir. 

Tenkis Davası Sonuçları Nelerdir?

Tenkis davası sonucunda, vasiyetname veya bağış gibi mirastan aşırı kazanımların indirilmesine karar verilir. Miras bırakanın sağken yapmış olduğu tasarruflar geçeriz hale gelir. Saklı payın oranına göre, tapu iptali gibi doğrudan bir mal varlığın terekeye geçeceği gibi, belirli bedel ödenmesine de karar verilebilir.

Tenkis İle Muris Muvazaası Arasındaki Farklar Nelerdir?

Tenkis davası ile muris muvazaası davası, bir miras payını korumak için açılan dava türüdür. Ancak, her iki dava türünde bariz farklılıklar vardır:

• Hukuki Sebep: Muris muvazaası davasında bir mirastan mal kaçırma durumu vardır. Gerçeği yansıtmayan bir hukuki işlemin iptali için açılır. Tenkis davasında ise gerçekte olan bir tasarrufun saklı payı ihlal etmesidir.
• Talep Yönünden: Muris muvazaasında işlemin tamamı iptal talep edilir. Örneğin, tapunun tamamının iptali talep edilir. Tenkis davasında ise talep konusu, ihlal edilen saklı paydır.
• Dava Açma Süresi: Muris muvazaası her zaman açılabilirken, tenkis davasında 1 yıllık ve 10 yıllık hak düşürücü süreler vardır. 
• Davayı Açabilecek Kişiler: Muris muvazaası davasını tüm mirasçılar talep edebilir. Ancak, tenkis davasını açabilecek mirasçılar; alt soy, eş ile anne ve babadır.

Muris Muvazaası Ve Tenkis Davası Aynı Anda Açılabilir Mi?

Her iki davanın talep konusu farklı olmakla beraber, terditli olarak sürülmesi mümkündür. Ancak, muris muvazaası için açılan davanın, aynı zamanda tenkis davası açabilecek kişilerden olması gerekmektedir. Mahkemeden, muris muvazaasına konu işlemin iptali, örneğin tapu devrinin iptali, aksi mümkün değilse saklı payın tenkisinin talep edilmesi mümkündür.

Sonuç

Mirasta tenkis davası, miras bırakanın eşi, anne ve babası ve alt soyunun saklı payı oranının ihlal edilmesi halinde açılmaktadır. Mirasta saklı pay oranının ihlal edildiği en sık durum vasiyetname ve miras bırakanın sağken yapmış olduğu tasarruflardır. Kanunda sayılan yasal mirasçılar, saklı payın ihlal edildiğini öğrendiği bir yıl içerisinde dava açması gerekmektedir. 

Sıkça Sorular Sorular