Marka Hakkının Tükenmesi

Marka hakkının tükenmesi, piyasada sürülmüş ürünler üzerinde marka hakkı iddiasını engelleyen bir ilkedir. Marka sahibinin bir ürünün piyasa sunmasından sonra, söz konusu ürünün sonraki satışını kontrol etme yetkisi sona erer. Özellikle paralel ithalat (yurt dışından daha ucuza temin edip, ülke içerisinde satışa sunulması) yapılması halinde, marka hakkı ihlaline karşı bir savunma aracı olarak kullanılmaktadır. 

Marka hakkının tükenme ilkesi, ülkesel, bölgesel ve uluslararası olarak ayrıma tabi tutulmuştur.  Tükenme ilkesi, 6769 Sinai Mülkiyet Kanunu (SMK) m.152’de düzenlenmiş ve uluslarası marka hakkının tükenmesi benimsenmiştir. 

Bu içeriğimiz marka hakkının tükenme ilkesinin şartları, parallel ithalat ile marka hakkının ihlali arasındaki ilişkiye değinilecektir. 

Marka Hakkının Tükenmesi Nedir?

Marka hakkının tükenmesi ilkesi, bir ürün ilk kez piyasaya sunulduktan sonra, o ürünün ikinci ve sonraki satışlarına marka sahibinin engel olamaması demektir. Bir başka deyişle, marka sahibi veya onun izniyle piyasaya sürülen bir ürünün sonraki satışlarını durdurmak mümkün değildir. Örneğin, bir toptancıya satılan ürünlerin daha sonraki satışlarını engellemek mümkün değildir.

Tükenme ilkesi, bir marka hakkının tamamen sona ermesi değildir. Sadece piyasaya sunulan markaya ait ilgili ürünü kapsamaktadır. Markaya ait tüm ürünler için tükenme ilkesi geçerli değildir. 

Marka Tükenme Ilkesi Türleri Neledir?

Marka hakkının tükenmesi ülkesel, bölgesel ve uluslararası olarak üç çeşit anlayış benimsenmiştir.

Ülkesel Tükenme İlkesi

Bir markaya ait ürün hangi ülkede ilk piyasada sürülmüşse, söz konusu ülkede marka hakkının tükenmesini ifade eder. Örneğin, Türkiye’de toptancıya satılan ürünler için, yine Türkiye içerisinde satışı yapılması mümkündür. Marka sahibinin engelleme imkanı yoktur. Ancak, ülkesel tükenme ilkesinde, bu ürünler ihracatı yapılamaz.

Bölgesel Tükenme İlkesi

Avrupa Birliği (AB) ülkeleri buna bir örnektir. AB’ye üye 28  ülkelerden herhangi birinde, bir ürün piyasaya sürüldüğünde, diğer ülkelerde de satışı mümkündür. Örneğin, Almanya’da piyasaya sürülen bir ürünün İtalya’da satışa sunulması marka hakkının ihlali değildir. 

SMK Kapsamında Uluslararası Tükenme Ülkesi

Türkiye’nin de dahil uluslararası tükenme ilkesi, bir piyasada ürün satışı yapıldıktan sonra, piyasa sınırlama olmaksızın, marka hakkının tükenmesidir. Ancak, tamamen ülkelerde satış yapma imkanı anlamına gelmemektedir. Sadece marka ürünün sunulduğu piyasalarda tükenme ilkesi geçerlidir. 

Marka Hakkının Tükenmesi İlkesinin Şartları Nelerdir? 

SMK m.152 kapsamında marka hakkının tükenme ilkesinden faydalanmak için şu şartlar gereklidir:

• Tescilli Marka Olması: Tükenme ilkesi tescilli markalar için geçerlidir. 
• Piyasaya Sürülmesi: Markaya konu ürünlerin marka sahibi veya onun izniyle bir üçüncü kişinin piyasaya sürülmüş olması gerekmektedir. Lisans sahibi olması mümkündür.
• Orijinalliğin Korunması: Piyasaya sürülen ürünlerin satışı veya dağıtımında orijinalliğin, ürün özelliklerin korunması gerekmektedir. 

Marka Hakkının Tükenmesinin İstisnası

Marka sahibi, piyasaya sürmüş olduğu ürünlerin tekrar satışı engelleyememekle birlikte, SMK m.152/2’de sınır öngörülmüştür. Markaya ait ürünlerin “değiştirilerek veya kötüleştirilerek “piyasa sürülmesi halinde marka sahibi, ticari amaçlı kullanılmasını önleme hakkına sahiptir.

Marka Hakkının Tükenmesi İlkesi ile Paralel İthalat İlişkisi

Marka sahibinin izni olmaksızın markanın kullanılması veya satışa sunulması marka hakkının ihlalini oluşturur. Bu durumda hukuki ve cezai sorumlulukları vardır. Konu hakkında detaylı bilgi içi buraya tıklayarak öğrenebilirsiniz.  Ancak, SMK kapsamında marka hakkının tükenmesi halinde, ithalat ve ihracatlarda marka hakkı ihlali oluşturmamaktadır.

Paralel İthalat Nedir? 

Paralel ithalat, marka sahibi veya yetkili satıcıdan izin almaksızın, yurt dışından ürünlerin ithal edilmesidir. Bir ülke ve piyasada satışa satılan ürün, farklı bir yerden (yurt dışından) daha ucuza ithal edilerek, aynı piyasada satışa sunulmasıdır. 

Paralel İthalat Marka Hakkının İhlali Sayılır Mı?

Merkezi veya üretim yeri yurt dışında bulunan şirket ürünlerin satışı Türkiye’de bir distribütör lük anlaşmasıyla yetkili satıcı(distribütör) tarafından yapılmaktadır. Paralel ithalatla söz konusu ürünlerin daha ucuza üretildiği ülkelerden Türkiye piyasasında satışa sunulduğu görülmektedir.

Yetkili satıcılar tarafından paralel ithalat yapan kişilere yönelik marka hakkının ihlal edildiği iddiası ileri sürülmektedir. Ancak, SMK kapsamında uluslararası marka hakkının tükenmesi ilkesi benimsenmesi sebebiyle, paralel ithalat bir marka hakkının ihlali sayılmamaktadır. Ancak paralel ithalatın marka ihlali sayılmaması için:

• Marka ürünün ithal edildiği ülkede piyasaya sunulmuş olması,
• İthal edilen ürünün orijinalliğin korunması,
• Yasal yollarla ithal edilmesi gerekmektedir.

Marka Sahibinin Hakları: Haklı Müdahale ve Gri Piyasanın Önlenmesi

Uluslararası tükenme ilkesiyle gereği paralel ithalat yasal olmakla beraber marka sahibinin bazı hakları vardır:

• Haklı Sebeple Müdahale: İthalata konu ürünlerin değiştirilerek veya kötüleştirilerek piyasaya sunulmaması gerekmektedir. Marka itibarını zedeleyecek bir şekilde ürün satışında SMK m.152/2 uyarınca marka sahibinin satışı önleme hakkı vardır.
• Gri Piyasanın Önlenmesi: Bir piyasa içerisinde farklı ambalajda ürünlerin olması gri piyasa olarak adlandırılmaktadır. Paralel ithalatla ürün ambalaj değişikliği gri piyasanın oluşumuna sebebiyet vermektedir. Tüketici nezdinde ürünle alakalı şüpheye düşürme durumun varlığı halinde marka sahibi, satışı engelleyebilir. 

Yargıtay Kararları Işığında Marka Hakkının Tükenmesi

11. HD., 2016/11969 E. – 2018/2059 K. 10/07/2018 tarihli kararında barkod değişikliğin haklı sebep oluşturmayacağını hükmetmiştir: 

“CHIVAS REGAL kararında; orijinal markalı ürünün dağıtım bilgi barkoduna müdahale olan mallarla ilgili olarak marka sahibinin tükenme nedeni ile müdahale edemeyeceğini, orijinal markalı ürünün seriparti numaralarının kaldırılması ile ilgili olarak ise “… markasının yoIuyla yurda ithal edilmiş olan ve davacıyia ait …” markasını taşıyan paralel ithal ürün şişeleri üzerindeki üretim seri/parti numaralarının şişeler üzerin- den kaldırılması eyleminin 556 sayılı Marka KHK’nun 13. maddesi uya- rınca kötüleştirilmesi niteliğinde olup olmadığı hususunu ilişkindir. Herşeyden önce 556 KHK’nun 13. maddesi uyarınca, hukuka uygun şekilde piyasaya sürülen markalı mallar üzerinde marka sahibinin hakkı; tükenmiş olup hak sahibi bu malların paralel ithalat yoluyla sokulmasına engel olamayacaktır.”

Yargıtay 11. HD, E. 7381, K. 8746, 09.11.2000 tarihli kararında marka tükenme ilkesine işaret etmiştir;

““…Davacı, davalının yetkili satıcı olmadığı halde “Naf Naf”markalı ürünleri düşük fiyatla satmasının ve şahsi ihtiyaçtan fazla her ne suretle olursa olsun elinde bulundurmasının haksız rekabet oluşturduğunu ileri sürerek bu davayı açmış olup, davalının markayı taklit ettiğini iddia ve ispat etmiş değildir. Davacı, dava dışı C. Limited Şirketi ile yetkili satıcılık sözleşmesi yapmış olup malların bu şirket tarafından ilk defa satışa sunulmasından sonra piyasaya yayıldığı anlaşılmaktadır.”

Sonuç

Marka hakkının tükenmesi, piyasaya sürülen ürünler üzerinde marka sahibinin bu ürünlerde hakkının sona ermesini ifade etmektedir. SMK kapsamında uluslararası tükenme ilkesi geçerlidir. Marka sahibi veya izni ile bir üçüncü kişi, piyasaya sürdüğü ürünlerin tekrar satışını engelleme imkânı yoktur.

Paralel ihracat, belirli bir bölgede yer ala ürünlerin, yurt dışından ucuza mal ederek satışa sunulmasıdır. Hukuka uygun olarak yapılan paralel ihracat bir marka hakkı ihlali oluşturmamaktadır. Ancak, malın değiştirilerek veya kötüleştirerek piyasaya sunulması halinde, SMK m.152/2 uyarınca marka sahibinin müdahale etme imkanı vardır. 

Marka hakkının tükenmesi ve marka hakkı ihlali davalarında marka vekili avukatlarımızdan bizlere ulaşabilir veya https://www.skhukukdanismanlik.com/marka-avukati/ sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. 

Sıkça Sorulan Sorular