İlişkili Taraf İşlemleri Geçerlilik Şartları

İlişkili taraf işlemleri, halka açık anonim ortaklıkların kendilerine bağlı bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları ile bunların yöneticiler arasındaki kaynak transferidir. Ticari hayatın içerisinde halka açık şirketlerin kendileriyle ilişkide taraf arasında varlık veya hizmet alımı olması muhtemeldir. Halka açık şirketlere yatırım yapan yatırımcıların korunması için, ilişkili taraf işlemlerin daha fazla gözetim altına alınma ihtiyacı duyulmuştur.

İlişkili taraf işlemlerin geçerlilik kazanması için belirli şartlara tabi tutulmuştur. Devamlılık arz eden ilişkili taraf işlemlerine daha farklı usul ve esaslar öngörülmüştür. Ayrıca, %5 ve %10’luk bir ticari hacim sınırlarına göre farklı kurallar belirlenmiştir.

Bu içerikte ilişkili taraf işlemlerinin neler olduğunu, nasıl geçerlilik kazanacağı hakkında detaylı bilgi verilecektir.

İlişkili Taraf Kimdir?

İlişkili taraf kavramı, “Türkiye Muhasebe Standardı 24 (TMS 24) İlişkili Taraf Açıklamaları”nda yer verilmiştir. TSM 24’te finansal tabloları hazırlayan kişiler için bu tanım kullanılmıştır.

İlişkili Kişiler:

• İşletme üzerinde kontrol, müşterek kontrol veya önemli etkiye sahip olan kişiler (örneğin, ortaklar).
• İşletmenin ya da ana ortaklığın kilit yönetici personeli (CEO, CFO gibi).
• Bu kişilerin yakın aile üyeleri (eş, çocuklar, bakmakla yükümlü olunan kişiler).

İlişkili İşletmeler:

• Aynı gruba bağlı işletmeler (ana ortaklık, bağlı ortaklıklar).
• İştirakler veya iş ortaklıkları.
• Kilit yönetici personel hizmeti sunan işletmeler.
• Bir kişinin kontrol veya önemli etkisi altındaki işletmeler.

İlişkili Taraf İşlemleri Nelerdir?

İlişkili taraf işlemi, raporlayan işletme ile bu kişi veya işletmeler arasında gerçekleşen, bir bedel karşılığı olup olmadığına bakılmaksızın kaynak, hizmet veya yükümlülük transferidir. Halka açık anonim şirket hizmet veya varlık satan veya alan taraf olması mümkündür. Önemli olan halka açık anonim şirketten ilişkili tarafa bir mal varlığı veya kaynak çıkışı olmasıdır.

Yaygın ve Süreklilik Arz Eden İşlemler Nelerdir?

Yaygın ve süreklilik, yani devamlılık arz eden ilişkili taraf işlemleri, ticari olsun veya olmasın, bir takvim yılında en az iki kere yapılan veya yapılacak olan işlemlerdir. Örneğin, bağlı ortaklıktan bir yıl içerisinde en az iki kere ham madde temin etmektedir.

İlişkili Taraf İşlemlerinin Geçerlilik Şartları

Halka açık anonim şirketlerin iştirak ve bağlı ortaklarla yapacağı ticari ilişkilerin geçerlilik şartları (Iı-17.1) Kurumsal Yönetim Tebliği m.9 ve10’da düzenlenmiştir.  Tebliğin m.10 hükmünde, devamlılık arz eden ilişkili taraf işlemlerine daha farklı usul ve esaslar öngörülmüştür.

Yaygın ve Süreklilik Arz Etmeyen İşlemlerde Onay Süreci

Kurumsal Yönetim Tebliği m.9 uyarınca, devamlılık arz etmeyen ilişkili taraf işlemlerinin geçerlilik şartları şu şekildedir:

• Değerleme raporunun Alınması: Yapılan işlemin son finansal tablolara göre varlık toplamının veya hasılatın %5’ini aşması halinde, işlem öncesi değerleme raporu alınması gerekir.
• Bağım Yönetim Kurulu Onayı: İşlem tutarının %10’u aşması halinde ise, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin salt çoğunluğunun olumlu oyu aranır.
• Genel Kurul Onayı: son finansal tablolara göre göre %10’nu aşan ilişkişi taraf işlemi, bağımsız yönetim kurulu tarafından onaylanmazsa, genel kurul tarafından onaylanmalıdır.
• İlişkili Taraf İşlem Raporu Hazırlanması: İşleme ilişkin değerleme raporunun özeti ve alınan yönetim kurulu kararları Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)’nda duyurulur

Yaygın ve Süreklilik Arz Eden İşlemlerde Onay Süreci

Bu işlemler, şirketin olağan faaliyet döngüsünde düzenli olarak gerçekleşen alım ve satımları içerir. Örneğin, bir holdingin grup şirketlerinden düzenli mal veya hizmet alması bu kapsamdadır.

Devamlılık arz eden ilişkili taraf işlemlerine daha farklı usul ve esaslar öngörülmüştür. Son yıllık finansal rapora göre %10’nu aşan işlemler için usulü prosedürler öngörülmüştür:

• Uygunluk Raporu Hazırlanması: Bir hesap dönemi içerisinde toplan işlem tutarı, satışların maliyeti (alışlar için) veya hasılatın (satışlar için) %10’unu aşması halinde uygunluk raporu hazırlanır. Uygunluk raporunu, yönetim kurulu tarafından piyasa koşullarına göre hazırlanır.
• Bağımsız Yönetim Kurulu Onayı: Piyasa koşullarına göre hazırlanan uygunluk raporu, bağımsız yönetim kurulunun onayına sunulur.
• KAP Açıklama: Bağımsız yönetim kurulu tarafından onaylanmaması halinde, muhalefet şerhiyle KAP’ta duyurulur.

İlişkili Taraf İşlem Raporu

Halka açık şirketin iştirak veya bağlı ortaklıkla işlem yapmasına karar vermesi halinde bir ilişkili taraf işlem raporu hazırlamalıdır. Raporda;

• Tarafların birbirleriyle doğrudan veya dolaylı ilişkileri,
• Yapılan işlemin mahiyeti,
• Değerlemede kullanılan yöntemler ve özeti

Hazırlanan rapor özel durum açıklamalıyla KAP’ta duyurulur.

Hukuka Aykırı İlişkili Taraf İşlemleri

Halka açık anonim şirketle ilişkili kişiler arasında emsale aykırı olarak mal veya hizmet alım ya da satımından kaynaklı olarak şirketin mal varlığının azalması örtülü kazanç aktarımı olarak nitelendirilmiştir. SPKn m.21 hükmü açık olarak piyasa koşullarına aykırı işlemleri yasaklamıştır. Örtülü kazanç aktarımı yasağının ihlal halinde; idari, hukuki, cezai ve vergisel sonuçları vardır. Konu hakkında detaylı bilgi için Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağının Yaptırımları adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Sonuç

İlişkili taraf işlemleri, halka açık anonim şirketlerin şeffaflığı ve kurumsal yönetim kalitesi açısından önem taşımaktadır.  Bu işlemler, yatırımcıların güvenini sağlamak ve olası suiistimalleri önlemek için Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen katı kurallara tabidir. Belirli bir hacmin üzerindeki işlemler için değerleme raporu ve bağımsız yönetim kurulu onayı gibi prosedürler zorunludur. Tüm bu önlemler, adil, eşit ve güvenilir bir piyasa ortamının sürdürülmesine hizmet eder.

Hukuk büromuzda sermaye piyasaları Düzey 3 ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme lisansı avukatlarımız tarafından hizmet verilmektedir. Bu alanda hizmetlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak için “sermaye piyasası hukuku avukatı” adlı sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular