Halka Açık Sayılan Şirketlerin Yükümlülükleri, Halka Açık Statüsünden Çıkma

Halka açık sayılan şirketler, Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn) m.16/1 uyarınca pay sahibi sayısı beş yüzü aşan anonim şirketlerdir. Pay sahibi sayısı itibariyle belirli bir kitleyi ilgilendirmeleri sebebiyle, payları halka arz olunmuş sayılır. Bu payları borsada işlem görmeyen anonim ortaklıklar, en geç iki yıl içinde paylarının işlem görmesi için borsaya başvurma zorunluluğu vardır.

Bu süre zarfında halka açık sayılan şirketler olması sebebiyle SPKn’ya tabidirler.

Bu içerikte, payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların yükümlülükleri ile halka açık sayılan şirketler statüsünden çıkma imkanları hakkında bilgi verilecektir.

Halka Açık Şirketler Nedir?

Halka açık şirket, bir statüyü ifade etmektedir. Payları borsada işlem gören anonim şirketler, halka açık ortaklık statüsüne sahip olmaktadır. Bunun için şirket veya şirket ortaklarının paylarını halka arz etmesi gerekmektedir. SPK m.3/1-f hükmünde halka arz şu şekilde tanımlanmıştır;

“Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı”

Bir anonim şirketin veya şirket pay sahiplerinin paylarını satışı için genel bir çağrıyla satışını gerçekleştirmesi halka arz niteliğindedir. Halka arz işleminin gerçekleştirilmesi için Sermeya Piyasası Kurulu (SPK)’ya başvurulması ve izahname hazırlama gibi hukuki prosedürler vardır. Halka açık anonim şirket statüsüyle birlikte SPKn ve SPK’nın çıkarmış olduğu ikincil düzenlemelere tabi olunmaktadır.

Borsada İşlem Görmeyen Halka Açık Şirketler Nedir?

SPKn m.16/1 uyarınca, pay sahibi beş yüzü aşan anonim ortaklıklar halka açık sayılır. Bu kapsamda payları borsada işlem gören ve kitle fonlamasıyla halktan para toplayanlar hariç, pay sahibi beş yüzü aşan şirketler, halka açık sayılan şirketlerdir.

Borsada işlem görmeyen halka açık şirketlerin pay sahibinin beş yüzü aşması, halka açık sayılma statüsü için yeterlidir. Başkaca bir şarta gerek duyulmamaktadır.

Fiilen bir halka arz olmamasına rağmen, SPKn mevzuatına tabi olunmaktadır.  Pay sahibi sayısı sebebiyle halka açık sayılmalarının nedeni; belirli bir pay sahibi kitlesini ve ülke ekonomisini etkileyen şirketler olmaları sebebiyle, SPK kapsamında denetime tabi tutulma isteğidir.

Borsa Dışı Halka Açık Şirketlerin Yükümlülükleri

SPKn m.16/1 uyarınca payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıklar, SPKn mevzuatına ve SPK denetimine tabi olmaktadır. Borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların sorumlulukları, (II-16.1) sayılı “Ortaklıkların Kanun Kapsamından Çıkarılması ve Paylarının Borsada İşlem Görmesi Zorunluluğuna İlişkin Esaslar Tebliği”nde düzenlenmiştir.

SPK’ya Bildirim ve Esas Sözleşme Değişikliği

(VII-128.1) Sayılı Pay Tebliği m.34 uyarınca halka açık sayılan şirketler, halka açık ortaklık statüsünü kazandıktan sonraki 30 gün içerisinde esas sözleşme değişikliği için SPK’ya başvurması gerekmektedir. Başvuruda esas sözleşme değişikliği tadil metni yer almalıdır. SPK tarafından onaylanan tadil metin azami 6 ay içerisinde genel kurul tarafından onaylanması gerekir.

Halka Arz Zorunluluğu

SPKn m.16/1 uyarınca halka açık sayılan şirketlerin, halka açık statüsünü kazanmasından sonra en geç iki yıl içerisinde halka arz için SPK’ya başvurmak zorundadır. SPK, borsada işlem görmeyen halka açık şirketleri SPKn kapsamından çıkarabileceği gibi, 2 yıl içerisinde halka arz için başvurulmadığı takdirde re’sen karar alabilmektedir.

SPK Mevzuatına Uyum Sağlama

SPKn m.16/1 uyarınca halka açık sayılan şirketler, halka açık statüsünü kazanmasından itibaren halka açık ortaklıklar için öngörülen hükümlere tabidir. Borsada işlem görmeyen halka açık şirketlerin SPKn gereğince uyması gereken başlıca yükümlülükler şunlardır:

• Kâr Payının Tam ve Nakden Ödenmesi Zorunluluğu: Halka açık şirketler için düzenlenmiş II.19-1 sayılı Kâr Payı Tebliği uyarınca kâr payı dağıtma politikası oluşturulması gerekmektedir. Ortaklara dağıtılacak kâr payının tam ve nakden ödenmesi zorunludur.
• Özel Durum Açıklamaları: Halka açık anonim şirketlerde olduğu gibi, yatırımcıların yatırım kararını etkileyecek nitelikte olan kararların kamuya açıklanması gerekir.
• Finansal Tablo ve Yıllık Raporların Hazırlanması: Halka açık şirketler, yıllık finansal raporlarını Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği (II-14.1) uyarınca hazırlamak zorundadır. Bu raporların gerçeğe uygunluğu ve doğruluğundan yönetim kurulu sorumludur.
• Bağımsız Denetime Tabi Olma: Payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların yıllık finansal tabloları, ilgili Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde bağımsız denetimden geçirilmek zorundadır.
• Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağı: Ortaklıkla ilişkili taraf olan kişilere yönelik aktif veya pasif yolla kazanç aktarımı yasaklanmıştır.
• Pay Alım Teklifi Zorunluluğu: Yönetim kurulu yönetimini elde edecek payların iktisabı halinde diğer pay sahiplerine pay alım teklifi zorunluluğu vardır.
• Önemli Nitelikteki İşlemler ve Ayrılma Hakkı: Şirket nezdinde imtiyazlı pay çıkarma, birleşme, bölünme gibi yatırımcıların yatırım kararını etkileyecek önemli nitelikli işlemlerde ortaklara ayrılma hakkı tanınmalıdır.
• İmtiyazlı Payların Kaldırılması: Halka açık sayılan şirketlerin üst üste 5 yıl boyunca zarar açıklaması durumunda, şirket nezdindeki imtiyazlı payları kaldırması gerekmektedir.

Kanun Kapsamından Çıkma İmkanları

Payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıkların (II-16.1 Tebliğ uyarınca halka açık sayılan şirketler kapsamından çıkma yolları şunlardır:

• Genel kurul kararı,
• Ortaklık yapısı nedeniyle çıkış,
• Ortaklık yapısı,
• Ortaklık sayısının düşürülmesi,
• Finansal durum nedeniyle çıkış,
• SPK’nın resen kararı

Genel Kurul Kararı ile Çıkış

Halka açık sayılan şirketler, payları borsada işlem görmek istememesi halinde, genel kurul kararıyla SPKn kapsamından çıkabilir. Bunun için genel kurul öncesinde SPK’ya başvurması mümkündür. Genel kurulda en az üçte ikisinin veya toplam oyların dörtte üçünün olumlu oyu gerekir. Ayrıca, karara katılmayan ortaklara ilişkin ayrılma hakkı tanınması gerekir.

Ortaklık Yapısı Nedeniyle Çıkış

SPK kapsamında halka açık sayılan şirketler ortaklık yapısı;

• %95’den fazlası en fazla elli pay sahibine ait olduğu,
• %50’den fazlası doğrudan veya dolaylı olarak il özel idarelerine, belediyelere veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olduğunda mümkündür.

Ortaklık yapısının SPK’ya başvurmadan önce son altı ay içerisinde yapılmış bir genel kurul toplantısına ait hazır bulunanlar listesi ile ispat edilmesi gerekmektedir.

Ortak Sayısı Nedeniyle Çıkış

Payları borsada işlem görmeyen halka açık ortaklıklar, Pay sahibi sayısının beş yüzün altında olduğunu ispat etmesi halinde çıkması mümkündür. Pay sahibi sayısının beş yüzün altında olduğunu mahkeme tarafından atanan bilirkişi raporu ile tespit ettirilmesi gerekmektedir.

Finansal Durum Nedeniyle Çıkış

Borsa dışı halka açık şirketin denetimden geçirilmiş son 2 yıl son iki yıla ait finansal tablolar itibarıyla aşağıdaki hallerden birinin varlığı halinde SPKn kapsamından çıkabilir;

• Aktif toplamı on milyon Türk Lirasından az olanlar,
• Net satış hasılatı ve net satış hasılatı dışında kalan diğer gelirler toplamı her ikisi de beş milyon Türk Lirasından az olanlar,
• Tescil edilmiş sermayesi ile kanuni yedek akçeleri toplamının tamamı karşılıksız kalanlar.

Faaliyetin Devamlılığına İlişkin Nedenlerle Çıkış

Halka açık sayılan şirketlerde münfesih ilanı, tasfiye süreci veya iflas kararı SPKn kapsamından çıkma sebebidir.

Kurul Tarafından Re’sen Çıkarılma

SPK, borda dışı halka açık şirketin ortakların finansal durumu, ortaklık yapısı veya sayısı sebebiyle resen SPK kapsamında çıkarılmasına karar verilmesi mümkündür.

Sonuç

Borsa dışı halka açık şirketler, SPKn m.16/1 uyarınca pay sahibi sayısı beş yüzü aşması sebebiyle halka açık sayılan şirketlerdir.

Bu ortaklıklar tarafından, halka açık statüsünün kazanılmasından itibaren en geç 2 yıl içerisinde halka arz için SPK’ya başvurmak zorunludur. 2 yıl içerisinde halka arz için SPK’ya başvurulmadığı takdirde, SPK’nın re’sen karar alma hakkı vardır.

SPK kapsamında halka açık sayılan şirketler, pay sahibi sayısı beş yüzü aşmasıyla birlikte SPKn ve SPK’nın çıkarmış olduğu ikincil düzenlemelere tabidir. Şirketin bu mevzuatlara uyum sağlaması gerekmektedir.

SPK kapsamına tabi olmak istemeyen borsa dışı halka açık şirketlerin; genel kurul kararıyla, ortaklık yapısı veya sayısı nedeniyle, finansal durum veya SPK’nın re’sen kararıyla SPK kapsamından çıkması mümkündür.

Sıkça Sorulan Sorular