Vergi Kaçakçılığı Suçu (VUK 359) ve Cezası

Vergi kaçakçılığı suçu, Vergi Usul Kanunu (VUK) m.359 hükmünde düzenlenen özel bir suç tipidir. Vergi kaçakçılığı, bir suç tipini değil, vergi kanunlarına aykırı sayılan suçları için verilen genel bir addır. Defter ve belge gizleme, sahte fatura düzenleme veya kullanma vergi kaçaklığı suçlarından biridir. 

Bu yazımızda, vergi kaçakçılık suçlarının neler olduğu, cezai yaptırımları ve yargılama süreçleri hakkında detaylı bilgilendirme yapılacaktır.

Vergi Kaçakçılığı Suçu Nedir?

Vergi kaçakçılığı suçu, belirli bir suç tipini ifade etmemektedir. Devletin vergi kaybının önüne geçmesi için yasaklanan bazı fillere verilen genel bir addır. Bu suçun oluşması için bir vergi kaybına gerek yoktur. Verginin tahsil edilmesine mani olan fiillerin işlenmesi de bir vergi kaçakçılığı suçunu oluşturmaktadır. 

Vergi Kaçakçılığı Suçları Nelerdir?

VUK m.359 hükmünde düzenlenen vergi kaçakçılık suçunu oluşturan fiiller şunlardır:

• Defter, Kayıt ve Belgelerin Tahrif Edilmesi: Mükelleflerin düzenlemek zoruna olduğu defterlerin silinmesi, üzerinin karalanması bir vergi kaçakçılığı suçudur. Ancak, günümüzde defter ve kayıtlar elektronik ortamda tutulması sebebiyle, ortaya çıkan bir suç tipi değildir
• Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme veya İbraz Etmeme: Mükellefler hakkında başlatılan incelemelerde defter ve kayıtları talep edilmektedir. Bu talep mükellefe fiziken veya elektronik tebligatla bildirilmektedir. Bu yazıya rağmen defter ve belgelerin ibraz edilmemesi halinde vergi kaçakçılığı suçu meydana gelmiş olur. 
• Yanıltıcı Belge Düzenleme veya Kullanma: Taraflar arasında gerçekte bir mal veya hizmet alışverişi vardır, ancak gerçekte olandan farklı bir fatura düzenlenmiştir. Örneğin, 100.000,00 TL değerinde mal satışı gerçekleşmesine rağmen, 200.000,00 TL mal satışı olduğunu göstermektedir. 
• Sahte Belge Düzenleme veya Kullanma: Yanıltıcı belgeden farklı olarak, taraflar arasında gerçekte bir mal veya hizmet olmamasına rağmen düzenlenen faturalardır. Genellikle KDV avantajından faydalanmak için başvurulan bir yöntemdir. Halk arasında naylon fatura olarak da bilinen bu suç tipinin hem düzenleme hem de kullanma şekliyle gerçekleşmesi mümkündür. Daha fazla bilgi için “Sahte Fatura (Naylon Fatura) Suçu ve Cezası” adlı makalemizi inceleyebilirsiniz. 
• Muhasebe ve Hesap Hileleri Yapma: Genellikle yasa dışı olarak bahis oynatma, kara para aklama gibi suçların gizlenmesi amacıyla başvurulan bir yöntemdir. Gerçek matrahın ortaya çıkmasının engellenmesi amacıyla yapılmaktadır.
• Gerçeğe Aykırı Hesap Açma: Vergi kayıtlarıyla hiçbir ilgisi olmayan veya gerçekte olmayan kişiler adına hesap açmak bir vergi kaçaklığı suçudur.
• Çift Defter Tutma: Kanunen tutulması zorunlu olan defterlerin dışında mükellefin ayrı bir hesap tutmasıdır. Veresiye alacakları, nakit parayla yapılan ticaretler gibi işlemleri farklı bir defterde tutma örnektir. 

Vergi Kaçakçılığı Suçunun Cezası

Vergi suçlarında işlenen fillerinin niteliğine göre verilecek cezalar farklılaşmaktadır.

18 Aydan 5 yıla kadar hapis cezası gerektiren vergi kaçakçılık suçları şunlardır:

• Hesap ve muhasebe hilesi yapma
• Yasal olmayan defter (çift defter tutma) ve belgelere kayıt
• Gerçek olmayan kişiler adına sahte hesap açma
• Defter, belge ve kayıtları tahrif etme
• Defter ve belgeleri gizleme
• Yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma

3 Yıldan 8 yıla kadar hapis cezası gerektiren vergi kaçakçılık suçları şunlardır:

• Defter ve belgeleri yok etme
• Defter sayfalarını değiştirme veya yok etme
• Sahte belge düzenleme ve kullanma

2 Yıldan 8 yıla kadar hapis cezası gerektiren vergi kaçakçılık suçları şunlardır:

• Yetkisiz belge basımı
• Yetkisiz basılan belgeleri bilerek kullanma

Vergi Kaçakçılığı Suçları Nasıl Tespit Edilir? (2025 Güncel Gelişmeler)

Riskli işlemler tespit edilen mükellefler hakkında yapılan incelemeler sonucunda vergi kaçakçılığı suçları ortaya çıkarılmaktadır. İlk olarak mükelleften defter ve belgeleri sunması talep edilmektedir. VUK m.256 ve 257 hükümleri uyarınca mükelleflerin defter ve kayıtlarını sunması gerekmektedir. Defter ve belgelerinin sunulmaması veya incelemeye elverişli olarak tutulmamış olması, bir vergi kaçakçılığı suçunu oluşturmaktadır. 

Mükellefler yapılan incelemelerde; kesilen faturalar,  BA-BS/BS-BA formları, hesap hareketleri, iş yerinde makine ve teçhizatları incelenmektedir. Yapılan incelemelerde bir vergi kaçakçılığı suçu tespit edilmesi halinde iki adet rapor düzenlenmektedir:

• Vergi Teknik Raporu: Defter ve belgeler ile karşıt incelemeler sonucunda tespit edilen usulsüzlük ve değerlendirmeler yer alır.
• Vergi Suç Raporu: Bir vergi suçunun tespiti halinde, suçun unsurlarının neler olduğu ve nasıl tespit edildiği yazılır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı 1 Ekim 2025 tarihi itibariyle vergi kaçakçılık suçlarına yönelik denetimler sıkılaştırılacaktır. Sahte fatura tespitinde yapay zekadan yardım alınacak. Bir sahte fatura sebebiyle vergi kaçakçılığı suçu tespit edilmesi halinde, mutalaa şartı aranmaksızın doğrudan soruşturma aşamasına geçilecek. 

Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Resen Soruşturma ve Yargılama Şartı

Bir vergi kaçakçılık suçu hakkında soruşturma başlatılması için şikâyet şartı yoktur. Bu suçlarda resen, yani tespiti halinde kendiliğinden, soruşturma başlatılmaktadır. Bir vergi kaçakçılığı suçu işlendiği yönünde e-devlet üzerinden ihbarda bulunulması mümkündür.

VUK m. 367 uyarınca vergi müfettişleri ve yardımcıları, mükellefler hakkında yapılan bir incelemede bir suça rastlaması halinde cumhuriyet savcılıklarına bildirecektir. Cumhuriyet savcılıkları tarafından vergi kaçakçılığı suçu tespit edilmesi halinde, durumu ilgi ver dairesine bildirmektedir. 

Savcılığın soruşturmaya başlaması için rapor düzenlenmesi ve mütalaa verilmesi aranmaktadır. Ancak, soruşturmasına başlanılan bir suçla alakalı başka bir kişi tarafından veya başka bir kişiyle birlikte gerçekleştirildiğinin tespiti halinde, mütalaa ve rapor aranmamaktadır. 

Vergi Kaçakçılık Suçlarında Zamanaşımı Süresi

Bir vergi kaçakçılık suçunda zamanaşımı süresi 8 yıldır. Zamanaşımının başlama süreleri şu şekildedir:

• Muhasebe hilelerin yapıldığı son işlem tarihi,
• Sahte hesabın açıldığı tarih,
• Çift defter tutmada ikinci defterlere kayıt yapıldığı tarih,
• Sahte fatura düzenlemede faturanın düzenlendiği tarih,
• Defter ve belgelerin ibrazı için verilen sürenin son gününü takip eden ilk iş günü

Vergi Kaçakçılığı Suçunda Etkin Pişmanlık Ceza İndirimi

Vergi kaçakçılığı suçuyla bir vergi zıyaı da ortaya çıkması halinde verginin, gecikme faizinin, gecikme zammının tamamı ve kesilen cezanın yarısının ödenmesi halinde;

• Soruşturma evresinde verilecek cezanın yarısı,
• Kovuşturma evresinde verilecek cezanın üçte biri oranında indirim yapılır. 

Söz konusu etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanmak için vergi mahkemelerinde dava açılmamış veya açılan davadan feragat edilmesi gerekmektedir. 

Vergi Kaçakçılığı Suçunda Zincirleme Suç Hükümleri

Vergi kaçakçılığı suçunda zincirleme suç hükümleri şu şekilde uygulanmaktadır:

• Aynı Suç İçin: Birden fazla takvim yılı içinde aynı suçun birden fazla işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanır. Örneğin, 2020,2021 ve 2022 yılarında sahte fatura düzenlendiyse zincirleme suç hükümleri uygulanır. Ancak, bir dönemde birden fazla aynı suçun işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Örneğin, 2025 Şubat ayında kesilen sahte faturaların hepsi bir suç sayılır.
• Farklı Suç İçin: Bir takvim yılında bir fiille birden fazla vergi kaçakçılık suçu işlenmesi halinde, zincirleme suç hükümleri uygulanır. 

Sonuç

Vergi kaçakçılığı suçu, VUK m.359’da düzenlenen filleri kapsamaktadır. Defter ve belgelerin gizlenmesi, sahte fatura düzenlenmesi gibi devletin vergi kayına sebebiyet verecek fiiller cezalandırılmıştır. Bu suçların meydana gelmesi için bir vergi kaybının ortaya çıkmasına gerek yoktur, sadece fiilen gerçekleşmiş olması yeterlidir. Suç fiilinin niteliğine göre; 18 aydan 5 yıla, 2 yıldan 8 yıla ve 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezaları öngörülmüştür.

Sık Sorulan Sorular